از آنجایی که قند خون ارتباط مستقیم با سلامت فیزیکی و روانی دارد، درک عمیق‌تری از این مفهوم و اهمیت آن ضروری است. در این مقاله، به بررسی مختصری از انواع قند خون، عدد قند خون خطرناک و عوامل مؤثر بر قند خون می‌پردازیم.

تعریف قند خون

به گزارش فیت کلاب، قند خون به مقدار گلوکز حاضر در خون اشاره دارد. گلوکز، یک نوع قند یا شکر، منبع اصلی انرژی برای سلول‌ها و اعضای بدن است. میزان گلوکز در خون با چگونگی جذب، ذخیره و مصرف آن توسط انواع سلول‌ها تعیین می‌شود. این تعادل حیاتی برای حفظ عملکرد صحیح بدن و جلوگیری از مشکلات سلامت اساسی است.

زمانی که مقدار گلوکز در خون به حدود نرمال خود نزدیک است، بدن به بهترین شکل ممکن عمل می‌کند. اما افزایش یا کاهش ناشی از عوامل مختلف می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود. بنابراین، تعادل صحیح در مقدار قند خون امری بسیار حیاتی و کلیدی است که نقش مهمی در حفظ سلامت فیزیکی و روانی افراد ایفا می‌کند.

انواع قند خون و مراحل خطرناک

قند خون ناشتا:

مرحله نرمال: در این مرحله، مقدار گلوکز در خون پس از نخستین غذا خوردن صبحانه در محدوده‌ی نرمال قرار دارد.

افزایش ناشایست: اگر این مقدار افزایش یابد، امکان ابتلا به مشکلات بیشتری از نظر سلامتی وجود دارد.

قند خون پس از وعده غذایی :

نرمال: در این حالت، مقدار گلوکز پس از غذا خوردن در محدوده مطلوب قرار دارد.

افزایش ناشایست: اگر این مقدار بیش از حد افزایش یابد، ممکن است نشانه شروع مشکلات قندی باشد.

گلوکز خون تصادفی:

حالت نرمال: مقدار گلوکز در هر زمانی در محدوده نرمال باشد.

افزایش ناشایست: افزایش ناگهانی این مقدار ممکن است نشانه مشکلاتی از جمله دیابت باشد.

دیابت نوع 1 و 2:

دیابت نوع 1: ناشی از کمبود انسولین در بدن است.

دیابت نوع 2: مرتبط با مقاومت به انسولین و کمبود تولید آن می‌باشد.

مراحل خطرناک افزایش قند خون:

پیش‌دیابت: در این مرحله، مقادیر گلوکز بالاتر از حد نرمال هستند، اما هنوز به مرحله دیابت نرسیده‌اند.

متابولیک سندرم: افراد با این سندرم ممکن است مشکلاتی چون چاقی، فشار خون بالا و افزایش چربی در خون داشته باشند.

دیابت:

مرحله کنترل شده: با مدیریت مناسب و تغییرات در سبک زندگی، می‌توان قند خون را کنترل کرد.

مرحله غیرقابل کنترل: در این مرحله، کنترل قند خون به‌صورت کامل دشوار است و نیاز به درمان دارویی دارد.

این انواع و مراحل، اهمیت نظارت دقیق بر قند خون را برجسته می‌کنند. در مواجهه با این موضوع، آگاهی از وضعیت قند خون و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به سلامتی بیشتر کمک کند.

عدد قند خون خطرناک

عدد قند خون خطرناک بر اساس واحد اندازه‌گیری واحد گلوکز در خون، یعنی میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) است. حداقل مقداری که به عنوان نشانه افزایش خطر تلقی می‌شود، متغیر است و بستگی به شرایط فردی، تاریخچه پزشکی و عوامل دیگر دارد. اما به طور کلی:

قند خون ناشتا:

نرمال: کمتر از 100 mg/dL

پیش‌دیابت: بین 100 تا 125 mg/dL

دیابت: 126 mg/dL یا بیشتر

قند خون پس از وعده غذایی:

نرمال: کمتر از 140 mg/dL

پیش‌دیابت: بین 140 تا 199 mg/dL

دیابت: 200 mg/dL یا بیشتر

این مقادیر معمولاً بر اساس دستورات سازمان جهانی بهداشت  و سازمان دیابت جهانی تنظیم شده‌اند. برای افرادی که در معرض خطر دیابت هستند یا دچار مشکلات سلامت قند خون هستند، نظارت دقیق توسط پزشک و تیم درمانی متخصص اهمیت دارد.

شناخت اختلافات قند خون در افراد مختلف

سن:

در سنین مختلف، نرمال‌ها و محدوده‌های قند خون تغییر می‌کنند. برای نمونه، در سالمندان، ممکن است حداقل قند خون ناشتا بیشتر از جوانان باشد.

جنسیت:

تحقیقات نشان می‌دهد که مقادیر قند خون در زنان و مردان ممکن است متفاوت باشد. برخی از تفاوت‌ها ممکن است به علت تأثیر هورمون‌ها و ساختار بدنی باشد.

ژنتیک:

تمایل به افزایش قند خون در برخی افراد به دلیل ژنتیک می‌باشد. اگر در خانواده تاریخچه دیابت وجود داشته باشد، احتمال افزایش خطر برای افراد افزایش می‌یابد.

وضعیت وزنی:

چاقی مرتبط با مقاومت به انسولین و افزایش خطر دیابت نوع 2 است. برعکس، کمبود وزن می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند.

فعالیت فیزیکی:

افرادی که فعالیت بدنی معتدل یا فعالیت ورزشی را در روزهای هفته‌ جزء سبک زندگی قرار می‌دهند، ممکن است دارای مقادیر قند خون بهتری باشند.

تغذیه:

نوع و میزان مصرف غذاها تأثیر مستقیمی بر قند خون دارد. مصرف غذاهای غنی از فیبر و کم چرب، می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند.

وضعیت سلامت:

برخی از بیماری‌ها و شرایط پزشکی مانند استرس و التهابات می‌توانند به افزایش قند خون منجر شوند.

دوران بارداری:

در دوران بارداری، زنان ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی و نیاز به انرژی بیشتر، مقدار قند خون بالاتری داشته باشند.

شناخت این اختلافات و تأثیرات آنها بر قند خون، افراد را قادر می‌سازد تا با توجه به ویژگی‌های شخصی خود، برنامه‌های بهبودی را انتخاب و اجرا کنند و به حفظ سلامت قند خون خود بپردازند.

عوامل مؤثر بر قند خون

تغذیه:

مصرف غذاهایی با فیبر بالا به کنترل سطح گلوکز در خون کمک می کند. همچنین، مصرف غذاهای کم چرب و متوازن نقش مهمی در حفظ سلامت قند خون ایفا می‌کند.

وضعیت وزنی:

چاقی و افزایش وزن ممکن است منجر به مقاومت به انسولین شود و افزایش خطر دیابت نوع 2 را به همراه داشته باشد. حفظ وزن مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.

فعالیت فیزیکی:

ورزش و فعالیت‌های بدنی معتدل به قند خون کمک می‌کند. این فعالیت‌ها باعث افزایش حساسیت به انسولین و کاهش مقاومت به آن می‌شوند.

ژنتیک:

وجود تاریخچه خانوادگی دیابت می‌تواند نشانه افزایش خطر در افراد را تعیین کند. افراد با تمایل ژنتیکی باید به خصوص دقت به کنترل قند خون خود داشته باشند.

استرس:

استرس ممکن است به افزایش سطح گلوکز در خون منجر شود. تمرین‌های روانی و مدیریت استرس می‌تواند تأثیرات مثبتی بر قند خون داشته باشد.

عادات خواب:

کمبود خواب می‌تواند به افزایش مقاومت به انسولین و افزایش قند خون منجر شود. حفظ روال‌های خواب سلامتی قند خون را تقویت می‌کند.

مصرف الکل:

مصرف الکل می‌تواند مشکلات را تشدید کند.

داروها و بیماری‌ها:

برخی داروها و بیماری‌ها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سطح قند خون تأثیر بگذارند. مراقبت دقیق از داروها و مدیریت بیماری‌ها به کنترل قند خون کمک می‌کند.

توجه به این عوامل و اجرای تغییرات مثبت در سبک زندگی، می‌تواند به بهبود سلامت قند خون و پیشگیری از مشکلات مرتبط با آن کمک کند.

سخن پایانی

در کل، حفظ سلامت قند خون امری اساسی و حیاتی برای زندگی بهتر است. افزایش قند خون می‌تواند به طور آگاهانه یا ناخودآگاه از طریق عوامل مختلفی اتفاق بیفتد. با توجه به اهمیت این موضوع، اجرای راه‌های پیشگیری و تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به جلوگیری از افزایش قند خون و تأثیر مثبت در سلامت عمومی کمک کند.

از جمله اقدامات کلیدی برای پیشگیری از افزایش قند خون می‌توان به تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس و نظارت دقیق بر قند خون اشاره کرد. همچنین، همکاری با تیم درمانی و مشاوره با متخصصین تغذیه می‌تواند نقش مهمی در مدیریت و پیشگیری از مشکلات قندی ایفا کند.

به یاد داشته باشید که هر فرد ویژگی‌های بدنی خاص خود را دارد، بنابراین برنامه‌های پیشگیری نیاز به تنظیمات فردی دارند.

پرسش‌های متداول

۱. چگونه می‌توانیم از افزایش قند خون جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از افزایش قند خون، مهم است که به تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و مدیریت وزن توجه کنید. همچنین، مانیتورینگ دقیق قند خون و مشاوره پزشکی و متخصصین تغذیه نیز کمک می‌کنند.

۲. آیا مصرف میوه‌ها مضر است؟

مصرف معقول میوه‌ها به عنوان یک قسمت از رژیم غذایی سالم ضروری است. اما باید مقدار مصرف را در نظر بگیرید و از مصرف میوه‌های شیرین با افزودنی‌های قندی پرهیز کنید.

۳. چگونه می‌توانیم وزنمان را کنترل کنیم؟

برای کنترل وزن، به تغذیه متعادل توجه کنید، مصرف کالری را کاهش دهید و فعالیت بدنی منظم را در برنامه روزانه‌تان جای دهید. مشاوره با متخصصین تغذیه و کارشناسان ورزش نیز می‌تواند مفید باشد.

۴. آیا دخانیات تأثیری بر قند خون دارد؟

بله، دخانیات می‌تواند مقاومت به انسولین را افزایش دهد و به افزایش قند خون منجر شود. قطع دخانیات یکی از اقدامات مهم در پیشگیری از مشکلات قندی است.

۵. آیا قهوه اثری بر قند خون دارد؟

مصرف معقول قهوه ممکن است تأثیر مثبتی بر قند خون داشته باشد. اما بهتر است مقدار مصرف را کنترل کرده و به همراه قند یا چربی افزوده شده به قهوه توجه کنید.

۶. آیا ژنتیک تأثیری در افزایش قند خون دارد؟

بله، ژنتیک نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به دیابت دارد. اگر در خانواده تاریخچه دیابت وجود دارد، نیاز به نظارت دقیق تر بر قند خون و سلامتی دارید.

۷. آیا قند خون بالا نشانه‌ای از دیابت است؟

بله، قند خون بالا ممکن است نشانه دیابت باشد. در صورت تکرار این مشکل، مشاوره با پزشک و انجام آزمون‌های لازم ضروری است.

۸. آیا مصرف الکل تأثیری بر قند خون دارد؟

مصرف معقول الکل ممکن است تأثیر مثبتی بر قند خون داشته باشد. اما مصرف زیاد الکل می‌تواند به افزایش قند خون منجر شود، بنابراین میزان مصرف را کنترل کنید.

۹. چه تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند؟

تغییرات در سبک زندگی مثل افزودن فعالیت بدنی، مدیریت استرس، تغذیه سالم و کنترل وزن می‌توانند به کنترل قند خون کمک کنند.

۱۰. چگونه می‌توانیم قند خون خود را در خانه اندازه‌گیری کنیم؟

از دستگاه اندازه‌گیری گلوکز خون استفاده کنید. دستگاه را به انگشت خود وصل کرده و نمونه خون را جمع آوری کنید. سپس نتیجه را خوانده و نظارت دقیق بر قند خون خود را انجام دهید.

برای کنترل دیابت، باید قند خون خود را کنترل کنید. نظارت بر قند خون از طریق گرفتن نمونه خون با دستگاه تست قند خون (همان گلوکومتر) یا با دستگاه تست مستمر قند خون (CGM) در کنار توجه به عوارض احتمالی دیابت در آینده، بخش مهمی از روتین روزانه افراد مبتلا به دیابت است.

به گزارش مجله سلامت دکتر بهشتیان، در این مقاله از دپارتمان سلامت جسم به بررسی میزان قند خون نرمال در افراد مختلف پرداخته می شود.

اما منظور از قند خون «نرمال» چیست؟

دیابت هر فرد با دیگری فرق دارد. یعنی قند خون نرمال بسته به شخص تغییر می کند و مقدار آن به عوامل مختلف وابسته است. بهتر است در این زمینه با پزشک متخصص خود مشورت کنید اما جامعه پزشکی درمورد میزان قند خون طبیعی در افراد خاص راهنمای مشخص دارد.

میزان قند خون

یک عدد جادویی و مشخص برای میزان قند خون وجود ندارد اما به طور میانگین افراد مبتلا به دیابت تلاش می کنند تا سطح گلوکز خون را زیر ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر نگه دارند.

اکثر متخصصان حوزه دیابت از استانداردهای انجمن دیابت آمریکا (ADA) پیروی می کنند که در سال ۲۰۲۲ منتشر شده است. جدول زیر میزان قند خون مورد نظر در بین گروه خاصی از افراد مبتلا به دیابت و بدون دیابت را نشان می دهد (+).

انجمن دیابت آمریکا در سال ۲۰۱۵ راهنمای میزان قند خون را تغییر داد تا نگرانی ها درمورد بیش درمانی و هیپوگلیسمی (کاهش زیاد قند خون) کمتر شود.

در گذشته، کمترین میزان قند مورد نظر ۷۰ mg/dL بود. با این حال، در همان دوران یک تحقیق در این زمینه صورت گرفت و نتایج نشان داد که بزرگسالان، کودکان و سالمندان بیشتر در معرض خطر بیش درمانی قرار دارند (مصرف دوزهای متغیر انسولین یا داروهای کاهش گلوکز به این وضعیت دامن می زند). (+)

جامعه پزشکی برای کنترل تمام جنبه های دیابت از این راهنما به عنوان نقطه شروع استفاده می کند. میزان قند خون مورد نظر هر فرد بسته به نیازهای فردی دستخوش تغییر می شود. پیشنهاد می کنیم جهت انتخاب بهترین روش درمان، با پزشک متخصص و کادر درمان مشورت کنید.

چرا قند خون در بیماری دیابت مهم است؟

کنترل قند خون یا میزان گلوکز یکی از نکات کلیدی در کنترل دیابت است.

در دیابت نوع ۱، لوزالمعده انسولین مورد نیاز بدن را تولید نمی کند. در دیابت نوع ۲، بدن دیگر نمی تواند به درستی انسولین تولید یا از آن استفاده کند.

هدف ما در هر دو نوع دیابت این است که سطح گلوکز خون را تا جای ممکن متعادل نگه داریم. گاهی بر اساس نوع دیابت و نیازهای فردی، انسولین یا داروی دیابت تجویز می شود. عوامل مختلف، از قبیل غذا، ورزش، انسولین، دارو، استرس و غیره، روی میزان گلوکز خون اثر می‌گذارند.

میزان گلوکز مورد هدف بر اساس نیازهای هر فرد متغیر است.

قند خون نرمال چیست؟

باید گفت تاحدودی استفاده از لغت «نرمال» در این عبارت غلط است. در اغلب موارد، از این کلمه برای اشاره به قند خون کسانی استفاده می کنیم که دیابت ندارند.

اما این اصطلاح هم کامل نیست چون حتی قند خون کسانی که دیابت ندارند هم (مخصوصاً بعد از صرف غذا و بعد از خوردن شیرینی یا غذاهای حاوی کربوهیدرات پیچیده مثل پیتزا و پاستا) یکدفعه بالا می رود.

در این شرایط، بدن فرد بلافاصله شروع به ترشح انسولین می کند تا با افزایش ناگهانی گلوکز مقابله کند اما قند خون به مدت کوتاه از حالت طبیعی خارج می شود. گاهی در شرایط پرتنش یا بعد از فعالیت بدنی شدید هم همین اتفاق می افتد چون بدن نمی تواند بلافاصله گلوکز را تجزیه و هضم کند.

گاهی فرد دیابت ندارد اما بدن به درستی قادر به تولید انسولین نیست یا به خوبی از آن استفاده نمی کند. در این شرایط، باید قند خون را کنترل کنید و انسولین یا داروی کاهش گلوکز مصرف کنید تا وضعیت قند خون به تعادل برسد.

استفاده از زبان و اصطلاحات مناسب در دیابت

خیلی مهم است که وقتی از دیابت حرف می زنیم، از کلمات درست استفاده کنیم. نقش این مسئله در توضیح سطح قند خون و روش مدیریت آن برای سلامتی پررنگ تر است.

پیشنهاد می کنیم هنگام صحبت درمورد قند خون و میزان گلوکز خون با دیگران، از عبارات و کلمات زیر استفاده کنید.

• برای اشاره به قند خون بالا یا پایین از کلماتی مثل «خوب» یا «بد» استفاده نکنید.

روی اعداد ارزش نگذارید. این اعداد، چه در محدوده مورد نظر باشند و چه نباشند، صرفاً یک سری داده هستند تا به کمک آن ها درمورد روش درمان تصمیم گرفته شود. گاهی مقدار گلوکز بیش از حد بالا یا پایین است و در این شرایط، فرد مبتلا به دیابت می تواند دلیل نوسان گلوکز را تشخیص دهد.

• اگر می خواهید از فرد درمورد بالا یا پایین بودن قند خون سوال بپرسید، لحنتان همراه با سرزنش و قضاوت نباشد. مثلاً نگویید: «باز چی کار کردی؟»

در عوض از جملاتی مثل: «برام توضیح بده» یا «می دونی چرا اینطور شد؟» استفاده شود.

• وقتی با کودک یا بزرگسال مبتلا به دیابت رو به رو می شوید، بلافاصله درمورد وضعیت قند خون از او سوال نپرسید. با این کار، طرف مقابل احساس می کند همه با دیابت او را به خاطر می آورند و این وضعیت برای او تبدیل به یک ویژگی شخصی شده. انگار همه او را با یک سری عدد تعریف می کنند.

قبل از صحبت درمورد دیابت، حالش را بپرسید و با او راجع به اتفاقات مهم روز صحبت کنید.

در اغلب موارد، افراد مبتلا به دیابت (چه کودک، چه بزرگسال) به خاطر وضعیت قند خون و کنترل دیابت احساس ناامیدی، سرخوردگی و خشم دارند.

به همین دلیل، اگر به نتیجه «عالی و بی عیب و نقص» نرسند،  دچار حس شرم و عذاب وجدان می شوند. نتیجه این احوال چیزی جز خستگی مفرط و فرسودگی ناشی از دیابت نیست و فرد نسبت به کنترل دیابت بی رغبت می شود.

آیا A1C متوسط قند خون را نشان می دهد؟

A1C، یا آزمایش هموگلوبین، میزان قند خون را طی سه ماه گذشته اندازه می گیرد.

A1C در آزمایش خون مشخص می شود. بعضی از پزشک ها با گرفتن نمونه خون از انگشت هم سطح A1C را چک می کنند.

وقتی شکر وارد جریان خون می شود، به پروتئینی به اسم هموگلوبین می چسبد. افزایش قند خون باعث افزایش درصد قند در پروتئین هموگلوبین می شود. نتیجه A1C نشان می دهد که چند درصد شکر در هموگلوبین وجود دارد.

• استاندارد (بدون دیابت): کمتر از ۵.۷٪
• پیش دیابت: ۵.۷٪ تا ۶.۵٪
• دیابت: ۶.۵٪ یا بیشتر

در مجموع، به گفته انجمن دیابت آمریکا و طبق توصیه های بالینی، افراد مبتلا به دیابت باید تحت نظر پزشک متخصص مشخص کنند که مقدار A1C مورد نظر در بدن آن ها چقدر است. متخصصان می گویند A1C معادل ۰.۷٪ مناسب است اما این عدد بسته به روش و برنامه درمان تغییر می کند.

یادتان باشد میزان A1C فقط یک جنبه از کنترل دیابت را نشان می دهد. یعنی همیشه نشانه تغییر سطح گلوکز نیست، به منزله بالا یا پایین بودن قند خون نیست و در صورت نوسان منظم قند خون، به راحتی تغییر می کند.

A1C با میانگین قند خون، که با گرفتن نمونه خون از انگشت یا CGM نمایش داده می شود، یکی نیست. چون مقیاس A1C محدود است و بالا و پایین بودن قند خون یا متغیر بودن سطح گلوکز را نشان نمی دهد (مورد دوم در صورت افت و خیزهای شدید در میزان گلوکز رخ می دهد).

در نتیجه، متخصصان دیابت برای کنترل دیابت بیمار از این روش به عنوان یک معیار طلایی فاصله گرفته اند. در عوض، در کنار A1C از TIR استفاده می کنند که زمان و فراوانی نرمال بودن سطح گلوکز را نشان می دهد.

از CGM استفاده کنم یا نه؟

تست قند خون با دستگاه گلوکومتر در لحظه یک عدد ثابت از میزان گلوکز خون را نشان می دهد اما CGM به صورت مستمر در این باره به شما اطلاعات می دهد و تصویر و الگوی کاملی از وضعیت شما فراهم می کند.

این دستگاه از زیر پوست روی میزان قند خون نظارت دارد و هر ۱ الی ۵ دقیقه، نتایج را نشان می دهد. فرد به مدت ۷ الی ۱۴ روز این دستگاه را به بدن خود متصل می کند. در این زمان، اطلاعات مربوط به دیابت روی یک دستگاه جدا یا در اپلیکیشن گوشی هوشمند نمایش داده می شود.

مهم تر از همه، در لحظه تأثیر غذا و ورزش را روی میزان گلوکز می بینید و در صورت هایپرگلیسمی (افزایش گلوکز) یا هیپوگلیسمی (کاهش گلوکز) بلافاصله متوجه می شوید و از عوارض خطرناک آن جلوگیری می کنید.

این دستگاه می تواند با هشدار به موقع به افراد مبتلا به دیابت که ناخودآگاه دچار هیپوگلیسمی می شوند کمک کند و جان آن ها را نجات دهد چون در این وضعیت، بدن متوجه علائم هشداردهنده نمی شود اما دستگاه درمورد نزدیک شدن زمان افت قند هشدار می دهد.

مزایای استفاده از CGM در کمک به کنترل دیابت بارها و بارها در تحقیقات ثابت شده است. تحقیق سال ۲۰۱۹ نشان می دهد این دستگاه در بین بهترین گزینه های مدیریت سطح گلوکز و کاهش A1C در شرایط خارج از محیط بیمارستان یا به صورت سرپایی است.

البته این فقط یک نمونه از بی شمار تحقیقاتی است که طی سال های اخیر در زمینه تأثیر CGM در افزایش TIR انجام شده است. (+)

خلاصه و جمع بندی

برای کنترل دیابت باید میزان گلوکز خون را کنترل کنید. یک عدد جادویی و مشخص برای میزان قند یا گلوکز «طبیعی» خون وجود ندارد. جامعه پزشکی برای میزان قند خون و آزمایش A1C اعداد مشخص تعریف کرده اما توجه داشته باشید که «دیابت هر کس با دیگری فرق دارد».

بهتر است برای تشخیص میزان گلوکز مورد هدف با متخصص غدد و تیم پزشکی متخصص دیابت مشورت کنید تا بهترین برنامه مراقبت و درمان طبق نیازهای شخصی شما تنظیم شود.

استفاده از فناوری های پیشرفته مثل CGM هم به تنظیم گلوکز کمک می کند. پس بهتر است در این رابطه با پزشک متخصص خود مشورت کنید.