برچسب: فرهنگ و آداب و رسوم

علی نصیریان در واکنش به ابلاغیه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران مبنی بر برداشت‌های نژادپرستانه از چهره سیاه حاجی فیروز، تأکید کرد سیاهی «حاجی فیروز» ربطی به نژادپرستی ندارد.

حاجی فیروز و عمو نوروز از جمله شخصیت‌های نمایشی سنتی ایران هستند که هر سال همزمان با به پایان رسیدن زمستان و فرارسیدن بهار، نوید نو شدن طبیعت و رخت بر بستن زمستان را می‌دهند.

اما در یک تصمیم عجیب از سوی مدیریت شهری و آن هم در روزهای آغازین تعطیلات نوروزی ۱۴۰۰، تصمیم بر حذف شخصیت حاجی فیروز از کارناوال‌ها و برنامه‌های شادی‌آور شهرداری تهران در سطح پایتخت گرفته شده است.

معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران طی بخشنامه‌ای به معاونان شهردار تهران و همچنین شهرداران مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران، دلیل این تصمیم‌گیری را برداشت‌های نژادپرستانه از چهره سیاه حاجی فیروز مطرح کرده است.

محمدرضا جوادی یگانه معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در این بخشنامه اعلام کرد: «کارناوال‌های نوروزی با استقبال مردم رو به رو و توسط آنها در شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده پخش شد. اما درباره سیاهی چهره حاجی فیروز، نقدهایی مطرح شده و برخی، سیاه بودن چهره او را نژادپرستانه می‌دانند در مقابل، درباره ریشه‌ای اساطیری سیاهی صورت شخصیت حاجی فیروز و نسبت آن با سربلند بیرون آمدن سیاوش از آزمایش ورگرم یا برآمدن او از دنیای مردگان و همچنین با سیاهی صورت ناشی از دود زغال و آتش، در پژوهش‌های هنری و ادبی بحث‌های مفصلی شده است. صرف نظر از بحث‌ها در این باره، لازم است به منظور پیشگیری از سوءبرداشت‌های احتمالی، در کلیه برنامه‌های نوروزی شهرداری تهران، از نمایش حاجی فیروز با صورت سیاه در کارناوال‌های نوروزی اجتناب شود. در عین حال از پژوهشگران ادبی و هنری هنرمندان نمایشی به ویژه از هنرمندانی که سالهاست نقش حاجی فیروز را ایفا می‌کنند تقاضا می‌کنم تا با گشایش بحث در این باره، در رسیدن به فهم دقیق‌تر از این موضوع کمک کنند.»

در پی این تصمیم‌گیری هنرمندان و چهره‌های فرهنگی و هنری واکنش‌های متعددی را نشان داده‌اند.

علی نصیریان چهره مطرح و شناخته شده بازیگری سینما، تئاتر و تلویزیون ایران که سابقه‌ای طولانی ایفای نقش و کارگردانی نمایش‌های سنتی ایرانی را در کارنامه کاری خود دارد، در واکنش به تصمیم اتخاد شده از سوی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران و مطرح کردن برداشت‌های نژادپرستانه از رنگ سیاه حاجی فیروز، به خبرنگار مهر گفت: برایم قابل باور نیست که از چهره سیاه حاجی فیروز برداشت‌های نژادپرستانه بشود و این موضوع یک سوءتفاهم است.

وی تأکید کرد: چهره سیاه حاجی فیروز ارتباطی به نژاد ندارد و برگرفته از نمایش‌های سنتی ایرانی است. حاجی فیروز و عمو نوروز مژده بهار، عوض شدن فصل و سال جدید را می‌دهند. شخصیت مبارک و سیاه در خیمه شب بازی و تخته حوضی سنتی ما نیز از شخصیت‌های اصلی هستند و ربطی به نژاد ندارند.

این هنرمند باسابقه عرصه هنرهای نمایشی ایران یادآور شد: عمو نوروز، مبارک و سیاه دلقک‌های معروف نمایش‌های سنتی ایران هستند همانطور که در هنرهای نمایشی کشورهای دیگر هم دلقک وجود دارد. کار این دلقک‌ها ایجاد لحظه‌های طنز است.

نصیریان در بخش پایانی سخنان خود تصریح کرد: شخصیت‌های نمایش‌های سنتی ما نگاه نژادپرستی ندارند و ما در این نمایش‌ها کاری به نژاد سیاه و سفید نداریم. اساس کار حاجی فیروز و عمو نوروز به سنت‌های نمایشی ایران برمی‌گردد و بشارت دهنده فصل نو و بهار هستند.

 

حاجی فیروز از نمادهای نوروز و «سخنگوی مردمی» اندیشه ایرانی است.

نعمت الله فاضلی استاد انسان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی طی یادداشتی با عنوان ارباب خودم سر تو بالا کن، به تحلی جامعه شناختی حاجی فیروز پرداخته است:

حاجی فیروز از نمادهای نوروز و «سخنگوی مردمی» اندیشه ایرانی است. با لباسی قرمز و صورتی سیاه در کوچه و خیابان دایره زنگی در دست، ترانه شاد می‌خواند و از «تأمل»، «ساختن» و «شدن انسانی» می‌گوید. مردم، «ارباب» اویند، و او، خاک پای مردم حتی فقیرترین شأن. پیامش «شادی»، «امید»، «کار» و «سربلندی» است. حاجی فیروز، جهان بینی انسان ایرانی است که از دل صدها و هزاران سال تاریخ پر فراز و نشیب بیرون آمده است. حاجی فیروز با زبان سادهِ «مردمِ بازار» ترانه می‌خواند:
ابراب خودم سامبولی بلیکم / ابراب خودم سرتو بالا کن / ابراب خودم از خواب بیدار شو / ارباب خودم همراه ما شو / با بنده که چند صد ساله هستم / دست تو بیار بزار تو دستم / با همدیگه یک صدا بخونیم / بعد از این دیگه با هم بمونیم.

ارباب خودم سرتو بالا کن / ارباب خودم من و نگاه کن / ارباب خودم یک لطف به ما کن / مژده بدم ای مردم بازار / بیدار بشین از خواب دلازار / این مشکله این حقیر هر سال / خیلی سخته تا بیدار بشن مردم بازار

هر سال موقع نوروزی ندای بیداری می‌زند، یعنی نوروز هنگام بیداری است. هر چند می‌داند که «خیلی سخته تا بیدار بشن مردم بازار». اما ناامید نیست و هر سال به کوچه و خیابان می‌آید با «مردم بازار» سخن می‌گوید و با شادی می‌خواند که «ابراب خودم از خواب بیدار شو». او «بیداری»، «شادی»، «امید»،» کار» و «همراهی با هم» و «عشق به ایران» را راهبرد اصلی زندگی می بیند. او نماد ایران است، ایرانی که «چند صد ساله» است و اگر دستان مان را در دستش بگذاریم و به این پیام او گوش جان سپاریم که «ابراب خودم فصل بهاره» یعنی فرصتی دوباره برای آغاز کردن و آغازگری، می‌توانیم ایران را دوباره بسازیم. البته این ساختن زحمت دارد و همت می‌طلبد.

برای همین حاجی فیروز ما را دعوت می‌کند به تلاش و تقلای سخت‌تر و می‌گوید «ابراب خودم موقع کاره». یعنی باید به ساختن، تولید و آفریدن بیندیشیم. همه باید آورده‌ای در این جهان بیاوریم و بیافرینیم. یکی کالا می‌سازد، یکی کلمات، و یکی دیگر خدمات و همه با هم «خود» را و «وطن» را و انسانیت مان را می‌سازیم. این همان چیزی است باید برایش تصمیم بگیریم و ناامید نشویم. در جهان بینی حاجی فیروز این ساختن و «تقلای برای وجود» در فضایی از امید و شادی ممکن می‌شود. به قول حاجی فیروز «ابراب خودم چرا نمی خندی». خنده حاجی فیروز، خندیدن نیست، شیوه‌ای از دیدن و نگریستن به خود، جامعه و جهان است؛ شیوه‌ای که امکان‌ها را می بیند و بر قابلیت انسان برای ساختن، ایمان دارد. باری، با همه سختی‌ها، دست در دست هم می‌گذاریم و سالی تازه را آغاز می‌کنیم و با همه فلاکت‌های این روزگار کرونایی و تحریم، همراه با حاجی فیروز می‌سراییم «ابراب خودم سر تو را بالا کن».

 

نمایشگاه عکس‌ «سفره‌های هفت‌سین» که ۲۵ اسفندماه در مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی گشایش یافت، از ۲ تا ۳۰ فروردین هم میزبان علاقه‌مندان خواهد بود.

نمایشگاه عکس‌ «سفره‌های هفت‌سین» با اکران منتخبی از آثار برگزیده پنج دوره مسابقه ملی عکس با همین عنوان، با حمایت و مشارکت بنیاد رودکی و مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی، از ۲ تا ۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۰ برقرار است.

پنج دوره مسابقات ملی عکس‌ «سفره‌های هفت سین» از سال ۱۳۸۷ تاکنون به دبیری محمدصالح حجت‌الاسلامی و داوری افرادی از انجمن صنفی عکاسان ایرانچون اسماعیل عباسی، افشین شاهرودی، فرزاد هاشمی، محمدمهدی رحیمیان، مسعود زنده‌روح، حسن غفاری، سیف‌الله صمدیان، مژگان طریقی و …. برگزار شده و از بین هزاران عکس رسیده به دبیرخانه این مسابقات، نزدیک به ۱۶۰ اثر منتخب و برگزیده بوده است. این آثار تا پیش از نمایشگاه منتخب در برج آزادی، به صورت مستقل و منسجم به نمایش درنیامده بودند.

هنرمندان حاضر در این نمایشگاه عبارتند از: داود کهن‌ترابی (۶ اثر)، جمشید فرجوندفردا و منصوره معتمدی (۴ اثر)، جابر غلامی ( ۳ اثر)، مرجان ابوالقاسمی، میثم امانی،  احسان کمالی و نعمت‌الله معینی‌امین (هر کدام با ۲ اثر)، فرزاد آرین‌نژاد، حسین اسماعیلی، ابراهیم باقرلو، مریم بهمنی، بی‌بی منور پروانه حسینی، حسین تهوری، حسین جلالی، سیدحسین چراغی، مرضیه حیدرزاده، جاوید خدمتی، نرگس رادمان، علیرضا رحمانی، آرزو رحمانی‌خراسانی، فرشته زمانی، نشاط سیفی، سیدمدیار شجاعی‌فر، قاسم شیشه‌گری، مهدی عباسی، امان عسگری‌زادماسوله، صادق عسگری، مهدی عقیقی، امیر عنایتی، بتول غضنفری، حسن غفاری، محسن غلامی، علی فرشادمهر، امیر قادری، حسین کنتی، اسماعیل گلرخ، مهران مافی‌بردبار، ناصر محمدی، احسان مولایی‌زاده، محمدحسین نجاران، حسین نیکمهر، مهدی هادی‌پور، غلامرضا یزدانی و آلفرد یعقوب‌زاده