در روزهای اخیر اخبار متعددی درباره پایان ریاست پنج سال و چهار ماهه عبدالعلی علی‌عسکری بر سازمان صداوسیما منتشر شده است که به نظر می‌رسد اتمام مأموریت وی در جایگاه رئیس رسانه ملی در حال قطعی شدن است. حال که سازمان صداوسیما در آستانه تودیع هفتمین رئیس خود قرار گرفته، بد نیست به مسائل و چالش‌های حول این رسانه نگاهی بیندازیم. بر همین اساس در گزارش پیش رو، نگاهی داریم به آسیب‌شناسی مسائل مالی حاکم بر رسانه ملی و چالش‌های رئیس جدید در این حوزه. آسیب‌شناسی اشکالات صداوسیما در گزارش‌های دیگری نیز ادامه خواهد داشت.

یک سازمان فربه و گران

سازمان صداوسیما در سال‌های گذشته، همواره با مشکلات مالی روبه‌رو بوده و این مشکلات حواشی متعددی را چه در خروجی آنتن و چه در دیگر حوزه‌ها موجب شده است. از ریشه‌های اصلی این مسئله، می‌توان به فربهی ساختاری رسانه ملی اشاره کرد که بر خلاف رقبای خود در آن سوی مرزها، بسیار بزرگ است و بسیار گران اداره می‌شود. از شمار نیروهای صداوسیما در سال ۱۴۰۰، آمار دقیقی وجود ندارد، اما مطابق گفته شهاب اسفندیاری رئیس دانشگاه صداوسیما، شمار کارمندان رسانه ملی در اردیبهشت ۹۹، حدود ۳۷ هزار نفر بوده است. با این حال  رسانه ملی در تمام سال‌های اخیر در حال بزرگ شدن و استخدام هرچه بیشتر نیرو بوده؛ چراکه عزت‌ا… ضرغامی گفته، صداوسیما را در سال ۹۳، با ۳۳ هزار نیرو تحویل داده و این رقم به گفته شهاب اسفندیاری در سال ۹۹ به ۳۷ هزار نفر رسیده است. این در حالی است که عددهای دیگری هم درباره تعداد کارکنان صداوسیما وجود دارد. مثلاً سایت اقتصاد ۲۴ در مقایسه‌ای بین شبکه‌های بزرگ تلویزیونی جهان با صداوسیما با اشاره به این که بودجه صداوسیما بر اساس لایحه بودجه سال ۹۹ کل کشور ۱۷۴۵ میلیارد تومان بوده، تعداد کارکنان رسانه ملی را ۴۸ هزار نفر اعلام کرده است. برخی منابع غیررسمی این رقم را تا ۶۰ هزار نفر فراتر می‌برند. اسفندیاری در همان یادداشت نوشته بود که رسانه ملی در سال ۹۹ ماهی ۲۵۰ میلیارد تومان به نیروهای خود حقوق می‌دهد؛ رقمی که سالانه سه هزار میلیارد تومان می‌شود. حال اگر این رقم را که در سال ۱۴۰۰، با رشد مواجه شده و از سه هزار میلیارد عبور کرده، در مقابل بودجه دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی این سازمان طی امسال قرار بدهیم، مشخص می‌شود که نخستین مشکل مالی صداوسیما، آن است که بودجه سالانه این سازمان، حتی کفاف پرداخت حقوق کارمندانش را نیز نمی‌دهد، چه برسد به برنامه‌سازی!

راهکارهایی از جنس آگهی

بدیهی است که تجویز منطقی برای رسانه ملی، پایان جذب نیرو و تلاش برای چابک‌سازی و کم کردن شمار نیروهاست اما در شرایط فعلی، طبیعتا سازمانی بزرگ و سنگین که پرخرج اداره می‌شود و بودجه سالانه‌اش برای پرداخت حقوق کارمندهایش با چالش‌های جدی مواجه است، به سمت منابع درآمدی مختلف می رود؛ منابع درآمدی که در سال‌های اخیر با اتفاقاتی اعم از کم شدن آگهی به دلایل متعدد از جمله رکود اقتصادی و اختلاف سیاسی با دولت‌ها، محدودتر هم شده است. در چنین شرایطی بود که رسانه ملی در دهه ۹۰، به سمت قراردادهای پیمانکاری برای واگذاری آگهی‌ها رفت. زمانی قرار شد یک شرکت دولتی پیمانکار آگهی‌ها بشود و زمانی آگهی‌ها به یک شرکت واگذار شد. در این زمینه اقدام اشتباه رسانه ملی، سیستم واگذاری انحصاری آگهی بود که در نهایت به مدل‌هایی چون تی‌وی‌شاپ و تبلیغات بازرگانی دارکوبی روی آنتن رسانه ملی منجر شد؛ در حالی که بر خلاف نمونه‌های خارجی، با نیاز مخاطب تناسب درستی نداشت و مخالفت‌های فراوانی را برانگیخت. قیمت‌گذاری نجومی و حتی تخفیف‌های نجومی نیز از دیگر آسیب‌هایی است که در نتیجه نیاز بی‌حد رسانه ملی به آگهی حادث شد و تأثیر خود را روی تصور مخاطب از غلبه آگهی بر محتوا به واسطه تکرار عجیب‌وغریب و حجم بالای پخش آگهی‌ها گذاشت.

ورود آگهی به محتوا

نتیجه ایجاد انحصار در آگهی و همچنین اولویت بالای آگهی‌ها برای رسانه ملی، غلبه آگهی‌ها و بخش‌های بازرگانی رسانه ملی بر حوزه‌های محتوایی است که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده و حواشی متعددی نیز دربرداشته است. نتیجه غلبه پررنگ بخش‌های بازرگانی بر آنتن، ماجراهایی مثل حواشی «پایتخت ۶» است که از مسیری جز مسیر معمول بررسی فیلم نامه‌های سریال‌ها به آنتن رسید و بسیار حاشیه‌ساز شد. الزام برنامه‌ها به داشتن حامی مالی برای حضور روی آنتن، ورود بازیگرها به عرصه اجرا و… از دیگر معایبی است که بر اثر دخالت بازرگانی بر محتوا، در سال‌های اخیر در رسانه ملی رخ داده و رسانه ملی را از هدف خود به عنوان یک دانشگاه فرهنگ‌ساز به سمت یک دستگاه صرفاً سرگرمی‌ساز سوق داده است. در شرایطی که اولویت با آگهی باشد، اعتراض‌های چندین باره مسئولان وزارت بهداشت به برخی تبلیغات تلویزیونی زیانبار برای سلامت افراد و جامعه و همچنین تبلیغات برای کودکان که تا مدتی پیش حواشی زیادی برانگیخت، چندان شنیده نمی‌شود که این مسئله از دیگر نتایج منفی اولویت دادن به آگهی‌ها در رسانه ملی است. به نظر می‌رسد یکی از مهم ترین چالش‌های رئیس جدید سازمان صداوسیما، کنترل مسائل مالی این سازمان، چابک‌سازی تدریجی رسانه ملی و حذف دخالت بخش‌های بازرگانی در محتوا در رسانه ملی خواهد بود.

۵۸۵۸

در حالی که مذاکره کنندگان ایرانی در وین اتریش در حال مذاکره با طرف‌های برجام هستند، شبکه سه تلویزیون مستندی با نام «پایان بازی» پخش شد. مستندی که سراسر علیه برجام، مذاکرات هسته‌ای و ظریف وزیر امور خارجه بود.

اینکه چرا در زمان مذاکره که اتفاقا خبرهای خوبی هم از آن به گوش می‌رسد، تلویزیون دست به پخش مستندهایی این چنین می‌زند، تنها یک دلیل خاص دارد. آنهم اینکه تلویزیون به صورت رسمی تبدیل به رسانه رسمی جریانی شده است که به هیچ وجه مذاکره و گفت‌وگو را دوست ندارد.

به زبان ساده می‌ توان گفت که ظریف و تیم مذاکره کننده در مدار تلویزیون نیستند و باید تیرهایی که از داخل ایران به سمت آنها در زمان مذاکره پرتاب می‌شود، تحمل کنند.

تلویزیون به ویژه دو شبکه سه و افق، به شدت حرف‌هایی را می‌زنند که جریانی خاص در مجلس و خارج از آن می‌زنند و از تکرار مجدد برجام وحشت دارند.

دلیل این وحشت چیست؟ تکرار برجام چه ضرری برای آنها دارد؟ مگر نه  اینکه هم زبان شدن ایران و آمریکا در مورد برجام، سروسامانی به اقتصاد ایران می‌دهد؟ مگر نه اینکه با احیای برجام،قیمت دلار با کاهشی عجیب و غریب روبرو خواهد شد؟

وحشت اما به خاطر از دست رفتن رویای جریانی است که در آرزوی رسیدن به ریاست جمهوری در سر دارد و فکر می‌کند به ریاست قوه مجریه نزدیک تر از هر زمانی است.

این جریان‌ها بهتر از هرکسی می‌دانند که سرپاشدن برجام چه کمک به اقتصاد فشل این روزهای ایران می‌کند اما دوست دارند، صبر کنند تا نام یکی از خودشان از صندوق بیرون بیاید و بعد سرفرصت پای مذاکره با آمریکا بنشینند، توافق کنند و برجام را تبدیل به سندی افتخار آمیز برای خود کنند.

در زمان مذاکرات هسته‌ای در زمان سعید جلیلی و حتی علی لاریجانی در دولت احمدی نژاد هیچگاه شاهد پخش مستندهایی از این جنس نبودیم. هرچه بود، حمایت بود و حمایت.

مطمئن باشید اگر الان کسی مثل جلیلی یا قالیباف رییس جمهور بود و به صورت مستقیم وارد مذاکره با آمریکا می‌شد، همان‌هایی که مستند علیه ظریف ساختند، مدح‌نامه‌ای له مذاکره کنندگان ایران می‌ساختند که گوش فلک را کر می‌کرد.

سیاست، دنیای اتفاق‌های عجیب و غریب است و امکان دارد احیای برجام، باعث شود تا دوباره کسانی که موافق باز شدن درهای ایران به روی کشورهای جهان هستند با رای مردم، ریاست جمهوری را در اختیار بگیرند.

دیدن رفتار برخی جریان‌های سیاسی و البته تلویزیون نشان می‌دهد که شاید راست می‌گفتند که عده‌ای در ایران از برنده شدن بایدن ناراحت هستند و دل‌شان برای ترامپ تنگ شده است.

بهتر است تیم مذاکره کننده بدون توجه به خنجرهای تلویزیون، کار خود را انجام دهد و به نفع مردم به توافقی برسد که مشکلات کشور را حل و اقتصاد را سامان دهد.

در روزهای مانده از دولت روحانی هم می‌شود کارهای بزرگ کرد.

 

یک استاد دانشگاه در حوزه مطالعات رسانه با انتقاد از مصوبه مجلس درباره اختیارات صداوسیما در نظارت بر فضای مجازی، می گوید «صداوسیما چه تاجی بر سر فرهنگ کشور زد که حالا قرار است بر سر فضای مجازی بزند؟»

دکتر عبدالله گیویان در گفت‌وگویی با اشاره به مصوبه اخیر مجلس مبنی بر واگذاری نظارت بر فضای مجازی به سازمان صداوسیما گفت: اعتقاد برخی کارشناسان و صاحب نظران بر این است که فضای مجازی دنیایی متفاوت و متمایز با فضای واقعی و حقیقی است ولی از مصوبه اخیر مجلس چنین به نظر می‌رسد که نمایندگان مجلس پیش فرض خودشان را بر این بنا نهادند که فضای مجازی متفاوت از دنیای واقعی نیست و به همین دلیل هرآنچه که در حوزه «صدا» و «سیما» تولید می‌شود می‌بایست تحت نظارت سازمان «صداوسیما» باشد و از نظرات و تصمیمات این سازمان تبعیت کند.

این استاد حوزه رسانه، ادامه داد: به نظر من از مصوبه مجلس چنین به نظر می‌رسد که تصمیم آنان برای انحصارگرایی صداوسیما بر تولیدات سمعی و بصری است و در همین راستا نیز فضای مجازی جزیی از دنیای واقعی محسوب شده است.

وی با طرح این پرسش از نمایندگان مجلس که تاکنون صداوسیما چه تاجی بر سر فرهنگ کشور گذاشته که قرار است فضای مجازی نیز در انحصار این سازمان قرار بگیرد، تصریح کرد: آیا تاجی که صداوسیما بر سر فرهنگ کشور گذاشته کفایت نکرده که حالا با این مصوبه دنبال انحصار دیگری برای صداوسیما هستید؟ صداوسیما اگر امکانات و توانایی و توانمندی لازم را در تولید محتوای سمعی و بصری دارد، شاید بد نباشد تا آنچه را که دارد به ارتقای کیفیت محصولات خودش اختصاص دهد و سپس به سراغ فضای مجازی برود.

این استاد دانشگاه با انتقاد از نگاه جزیره‌ای و انحصاری در حوزه رسانه، گفت: ظاهر اتفاقات چنین به نظر می‌رساند که همگی باید از یک سلیقه و مشی واحد تبعیت کنند و در این میان حتی امکان نوآوری و تجدیدنظر در قوانین و ساختارها وجود ندارد و هر پدیده جدیدی و هر نوآوری در این ساختار و قوانین محکوم به «رد» شدن و «نه» شنیدن است و فقط باید یک سلیقه و مشی واحد بر همه چیز حاکم باشد که قطعا چنین رویکردی نه راهکار مناسبی خواهد بود و نه عواقب و نتایج خوبی خواهد داشت. چنین رویکردی زمانی شکل می‌گیرد که ما درک و شناخت درستی از موضوعات از جمله بحث فضای مجازی نداشته باشیم.

گیویان با طرح این پرسش که اگر فرضا بتوانیم با نظارت صداوسیما محتوای سمعی و بصری را در فضای مجازی کنترل و فیلتر کنیم،  نسبت به محتواهای خارجی و دور از دسترس صداوسیما چه رویکرد و راهکاری را می‌خواهیم اجرایی کنیم، گفت: دوستان که محتوای سمعی و بصری خارجی را نماد شومی و بدی تصور می‌کنند، چگونه می‌خواهند با این مصوبه اخیر جلوی آن را بگیرند؟ امروز که ما در دوران مدرن و تکنولوژی هستیم و رفته رفته شاهد پیشرفت ماهواره‌ها و اینترنت هستیم، چگونه می‌توان با این مصوبه جلوی این حجم بالا از اطلاعات و محتواهای بصری و سمعی را گرفت؟

وی افزود: این رویکردی که ما در پیش گرفتیم مانند همان رویکردی است که برخی کشورها دائما جلوی رسانه‌ها و وسایل ارتباطی جدید اتخاذ می‌کنند که همیشه چند قدم عقب‌تر از جهان بوده و به معنای دیگر یک رویکرد رو به عقب و درجا زدن محسوب می‌شود. به ویژه آنکه در دنیای امروز امکان دسترسی به محتواها بهتر و بیشتر شده است و برهمین اساس باید اذعان کرد که مصوبه اخیر مجلس و ایجاد رویکردهای ممنوعیت‌زا و محدودکننده صرفا یک جور نمایش تبلیغاتی در حوزه فرهنگ محسوب می‌شود و نه بیشتر.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: توصیه من به آقایان این است که به جای انرژی گذاشتن و تمرکز کردن بر روی مسائل این چنینی که به عنوان مثال فضای مجازی را در انحصار صداوسیما قرار بدهیم، بهتر است بر ظرفیت و توانایی خودمان تمرکز کنیم تا بتوانیم با تهیه محتواهای بهتر و مناسب مردم را به جای گرایش به سمت آثار ضعیف و مبتذل خارجی ، به سمت محتواهای مناسب و سازگار با فرهنگ و ارزش‌های خودمان جذب کنیم. امیدواری من این است که روزی به یک بلوغ فرهنگی برسیم و به جای ساخت سدها و ممنوعیت‌ها به دنبال رقابت و جذب مردم باشیم.

گیویان در پاسخ به این پرسش که چرا طی دهه‌های گذشته به جای تمرکز بر تقویت محتواهای داخلی و ایجاد آزادی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مدام بر رویکرد فیلترینگ و محدودیت تاکید داشتیم تا بارها و بارها شکست در این مسیر را تجربه کنیم، گفت: این مساله دلایل مختلفی دارد که یکی از مهمترین دلایل مرتبط با این مساله عدم درک و شناخت درست از موضوعات است. اینکه اگر رسانه‌ چیزی گفت حتما موثر خواهد بود و با همین تصور درصدد اجرای فیلترینگ و محدودیت برآمدیم، یک تصور و رویکرد غلط و باطل است. متاسفانه برخی دوستان درگیر تصورات غلط هستند.

وی افزود: فضای مجازی شرایط خاص خودش را دارد و دوستان تصور می‌کنند که دربرابر این پدیده باید یک عمل تدافعی را در برابر یک اتفاق و عمل تهاجمی تدارک ببینند. ما فکر می‌کنیم که باید به فعل منفی در برابر همه پدیده‌ها به ویژه پدیده‌های ارتباطی رفتار کنیم. زمانی علیه دوچرخه، زمانی علیه بلندگو، زمانی علیه ویدئو، زمانی علیه ماهواره و …. همین رفتار را داشتیم. این به یک عادت و سنت برای ما بدل شده است. ما فکر می‌کنیم که به هرچیزی در قدم اول باید «نه» بگوییم و بعد که به ناتوانی خودمان رسیدیم، آن را نادیده بگیریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: یک زمانی به پشت بام خانه‌ها می‌رفتند و دیش‌های ماهواره‌ای را جمع می‌کردند، حالا چه اتفاقی افتاد؟ حالا آن را نادیده می‌گیرند. اشکال کار ما این است که به جای تمرکز و نگاه به عوامل درونی مشغول عوامل خارجی و بیرونی شدیم. ما متاسفانه به ظرفیت‌های داخلی خودمان بی‌اعتنایی می‌کنیم و به همین دلیل است که دچار یک رویه باطل و اشتباه شدیم.

 

یاشار سلطانی نوشت: گزارش لایو عادل فردوسی‌پور در اکانت اینستاگرام AFCفارسی با ۸۰۹هزار بیننده پنجمین لایو پربیننده دنیا شد؛ پربیننده‌ترین لایو فارسی.

یاشار سلطانی نوشت: گزارش لایو عادل فردوسی‌پور در اکانت اینستاگرام AFCفارسی با ۸۰۹هزار بیننده پنجمین لایو پربیننده دنیا شد؛ پربیننده‌ترین لایو فارسی.

 

فیلمنامه‌نویس «شرم» از کیفیت پایین کارگردانی این سریال انتقاد کرد و از مخاطبان خواست به تماشای آن ننشینند.

سعید فرهادی، نویسنده سریال «شرم» که این روزها از شبکه سه سیما در حال پخش است، با انتقاد از کیفیت پایین اثر، متنی انتقادی را در صفحه اینستاگرامش منتشر کرد.

او در این پست نوشت:

«نزدیک به سه سال، تمام وقت و انرژی و جسم و جانت را صرف تحقیقات بر روی جزئیات می‌کنی و بارها کلمه به کلمه‌ فیلمنامه را محک می‌زنی تا از هر نظر مو لای درزش نرود و چیزی از منطق، جذابیت و اصول زیبایی شناختی کم نگذاشته باشی؛ تا سریالی بسازی در خور شأن و شعور مخاطب. اما ناگهان سروکله‌ کارگردانی دست نشانده پیدا می‌شود؛ مهم نیست چقدر کارنابلد و بی‌دغدغه، مهم این است که «خودی» باشد تا زورش به تمام اصول اخلاقی، حرفه‌ای و حقوقی بچربد!

می‌خواهی عطای کار را به لقایش ببخشی. به مدیران پیشنهاد می‌کنی چندرغاز پیش قسطی که دو سال پیش برای شروع کار گرفته‌ای را با تمام بهره‌هایش بازپس دهی تا دست از سر فیلمنامه‌ات بردارند. اما گویا لقمه‌ چرب و نرمی گیر آورده‌اند و حسابی هم دندانشان را تیز کرده‌اند. نام سریالت را به «شرم» تغییر می‌دهند و تولید را شروع می‌کنند. هشت ماه در بی‌خبری مطلق به سر می‌بری؛ حتی نه یک پیامک ساده از میان چهل پنجاه نفر عواملی که به به و چه چه‌شان برای فیلمنامه مدام به گوشت می‌رسد! شاید هم فکر می‌کنند بهتر است سر راه مالباخته آفتابی نشویم! ای کاش از نامی که بر سریال‌شان گذاشته‌اند، ذره‌ای در وجودشان یافت می‌شد.

بالاخره کار به موعدِ پخش می‌رسد و بار دیگر تجربه‌های تلخ پیشین تکرار می‌شود؛ این دردِ مشترک بسیاری از فیلمنامه‌نویسان. با سریالی مواجه می‌شوی که نه می‌شناسی‌اش از فرط تحریف و قلع و قمع و به بیراهه رفتن، نه حتی تحمل دیدنش را داری از فرط بی‌منطقی، بی‌هنری، سخیف بودن و کم فروشی که در لحظه لحظه‌اش موج می‌زند؛ از تولید و کارگردانی و بازیگری و فیلمبرداری بگیر تا موسیقی و طراحی صحنه و لباس. آیا تمام این عوامل افراد کارنابلدی هستند؟ بعید است چنین باشد، زیرا بارها آثار و نتایج قابل قبولی از برخی‌شان دیده‌ای؛ منتها نکته در اینجاست که آب از سرچشمه گل‌آلود است! چه بسیار متن‌های سربلندی که زیر چرخ دنده‌های این سیستم معیوب به آثاری سطح پایین و بی‌ارزش تبدیل شده‌اند. و چه دردناک است این جمله‌ پر تکراری که از دهان‌شان شنیده می‌شود: «مردم این چیزها را نمی‌فهمند!»

منطق‌ها و الزامات اولیه‌ دراماتیک که در کلاس‌های مقدماتی این رشته تدریس می‌شوند، پیشکش؛ چیزهایی در کار می‌بینی که از بدیهیات زندگی واقعی و روزمره هم فرسنگ‌ها فاصله دارد و حتی کودکان نابالغ را به شگفت می‌آورد. جوابی برای سوالات مخاطبان که سردرگم مانده‌اند بر سر فهم تناقضات و ایرادات کار نداری زیرا می‌دانی توضیح وقایعی که رخ داده، برایشان بیشتر شبیه فرافکنی به نظر می‌رسد و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت؛ مگر از مردمی که مدتهاست اعتمادشان پایمال شده و به هر توضیحی بدگمان‌اند، انتظاری غیر از این می‌توان داشت؟

دیگران احتمال ویران شدن آینده‌ کاری‌ات را، به محاق رفتن طلب‌هایت از صداوسیما را، و هجمه‌ دروغ‌ها، افتراها و تخطئه‌هایی که به سویت روانه خواهند کرد را، و البته تلخ‌تر از همه، شنیده نشدن در این بلبشوی رسانه‌ای و خبری را به یادت می‌آورند. اما آینده و سرمایه‌ زندگی تو را هنر و قلمت تضمین می‌کند، نه باج دهی به بی‌هنران! با قاطعیت درخواست می‌کنی نامت به عنوان نویسنده از تیتراژ سریال حذف شود تا لااقل مهر تاییدی بر این محصول ناسالم نباشی و در صف آنان که منتقدشان هستی قرار نگیری. ولی باز هم اعتنایی نمی‌شود. پس تنها کاری که می‌توانی بکنی این است از محتوایی که در حال پخش است تبری بجویی و به هرکه صدایت را می‌شنود توصیه کنی اگر برای فهم و شعور خود و اطرافیانش احترام قایل است، پای تماشای چنین آثار پایمال شده‌ای ننشیند.»

«شرم» به کارگردانی احمد کاوری و بازی ابوالفضل پورعرب، اردلان شجاع‌کاوه، زنده‌یاد سیروس گرجستانی، فاطمه گودرزی، فریبا متخصص و … در حال پخش از شبکه سه است.