مهسا بهادری: به ده سال قبل بازگردیم، روزی که چند قسمت از یک سریال ۶۶ قسمتی، در سوم آبان سال ۹۲ روی آنتن تلویزیون رفت. مجموعه ای که در ابتدا بسیار قابل قبول بود و گمان میرفت که قرار است اثر تاریخی خوبی را برجای بگذرد اما با پخش ۴ قسمت از این مجموعه، اعتراضاتی علیه این سریال در خوزستان آغاز شد.
این اعتراضات با اظهار نظر نمایندگان اسلامی خوزستان در مجلس شورای اسلامی همراه بود. در این اعتراضات ۷۰ نفر از نمایندگان تمام اقوام ایرانی (ترک و لر و کرد و بلوچ و عرب و..) مجلس شورای اسلامی، با بیانیهای خواستار توقف توهینهای مکرر صداوسیما به مردم بختیاری شدند. گرچه سازندگان سریال و همچنین عباس سلیمی نمین، مشاور تاریخی، از این مجموعه دفاع و اعلام کردند که از دیدگاه آنها توهینی به ایل بختیاری نشده است، اما این تلاشها راه به جایی نبرد. ضرغامی رئیس وقت سازمان صداوسیما به خوزستان سفر کرد و ضمن دلجویی و عذرخواهی از مردم این استان و ایل بختیاری، حذف قسمتهایی را داد که باعث اعتراض آن شد.
پس از این اعتراضات، این مجموعه با استدلالهایی مانند بازنگری در پوشش بازیگران زن و همچنین آنچه که نارضایتی از صدا و سیما از کمرنگ بودن نقش جریانات اسلامی در پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ را میخواند، پخش میکند، با تأخیر روبرو میشود تا برخی از صحنههای آن دوباره فیلمبرداری میشود. پس از فیلم برداری، تیزر این سریال از شبکه سه سیما پخش شد و قرار بود از مهر ۱۳۹۶ مجدد پخش شود اما باز هم پخش نشد تا امروز که خبر رسیده است که؛ پخش آنلاین رایگان مجموعه «سرزمین مادری» به کارگردانی کمال تبریزی، نویسندگی علیرضا طالبزاده و تهیهکنندگی محمد مسعود و از چهارشنبه ۵ مهر ۱۴۰۲، به صورت دو قسمت در هفته از سایت و اپلیکیشن تلوبیون آغاز میشود.
ماجرا این است که سریالی مانند «سرزمین مادری» که الف ویژه است هزینه میلیاردی بابت آن صرف شده و حالا هم آنتن تلویزیون خالی است اما با این حال چنین سریالی از پلتفرمی مانند «تلوبیون» که شبکه نمایش خانگی است پخش میشود.
وضعیت مخاطبان
شاید این بحث که صدا و سیما و علیالخصوص تلویزیون چند سالی است مخاطب خود و اعتماد آنها را از دست داده به موضوعی کلیشهای و تکراری در بیشتر رسانهها تبدیل شده است، اما در همین مبحث اگر بخواهیم کمی ریزتر و جزئیتر به ماجرا بپردازیم تا از گزند کلیگویی، حکم مطلق صادر کردن و موضعگیری علیه صدا و سیما در امان بمانیم باید نکتهای مهم را هم در نظر داشته باشیم و آن تاثیرگذاری رسانهای چون تلویزیون بر همان تعداد اندک مخاطب است.
جدای از چرایی از دست رفتن مخاطبان تلویزیون که خود دلایل متعدد و متفاوتی دارد باید این نکته را هم در نظر گرفت که هستند کسانی که این رسانه را مرجعی برای پیگیری اخبار میدانند و عدهای نیز صرف سرگرمی، وقتگذرانی یا حتی از سر عادت به تماشای آن مینشینند. در واقع با نگاهی واقعبینانه باید گفت نفوذ تلویزیون به عنوان یک ابر رسانه در شهرهای کوچک، روستاها و برخی از شهرستانها از آنچه که من و شما تصور میکنیم بیشتر است و همین اهمیت عملکرد چنین رسانهای را صد چندان می کند.
طبیعتا تلویزیون به پذیرش این ماجرا رسیده که مخاطبانش را از دست داده که پس از این همه هزینه و گذشته ۱۰ سال در نهایت تصمیم گرفته سریالش را به تلوبیون بفروشد یا حتی اهدا کند. آن هم به تلوبیونی که همواره برنامههای صداوسیما را پوشش میدهد.
صداوسیما تا امروز حدود ۱۳۰۰ سریال تلویزیونی تولید و پخش کرده، اما از میان این فهرست، کمتر از ۱۰۰ سریال بهعنوان آثار ماندگار و پرمخاطب شناخته میشوند که اغلب آنها تولیدات دهه ۷۰ و ۸۰ هستند و در دهه ۹۰ و دو سال طی شده از دهه ۱۴۰۰ اغلب مجموعههای تلویزیونی به دلیل کیفیت بسیار پایین با انتقادات مردمی مواجه شدهاند.
این مجموعه به بررسی تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران از سال ۱۳۲۰ تا پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران در بستر زندگی یک پسربچه میپردازد که در قالب سه فصل برای پخش آماده شدهاست. در فصل اول سریال، کودکی رهی که شخصیت اصلی سرزمین کهن است به تصویر کشیده میشود، که نقش او را علی شادمان (بازیگر کودک فیلم میم مثل مادر و بازیگر اصلی سریال یاغی) بازی میکند. رهی بعد از بمباران دهکده محل سکونتشان توسط نیروهای متفقین، از زیر آوار بیرون کشیده میشود. رهی پس از چند روز مراقبت توسط مادرش راهی تهران میشود. سالها بعد او در یک خانواده تودهای بزرگ میشود، اما بر اثر به وقوع پیوستن ماجراهایی او به یک خانواده درباری سپرده میشود. در این خانواده است که او رفته رفته به هویت خود پی میبرد. همین باعث میشود به یک خانواده دیگر که مذهبی هستند، سپرده شود، اما این پایان ماجراهای او و اطرافیانش نیست.
