برچسب: خبرنگار

“ماریا رِسا” و “دیمیتری موراتف”، دو خبرنگار به عنوان برندگان جایزه صلح نوبل امسال (۲۰۲۱) معرفی شدند.

بر اساس وصیت نامه آلفرد نوبل، جایزه صلح به شخصی اعطا می‌شود که در سال گذشته «بیشترین یا بهترین کار را برای برادری بین ملت‌ها، برای لغو یا کاهش ارتش‌های ثابت و حفظ و ارتقای صلح انجام داده باشد.”

“ماریا رِسا”، خبرنگار فیلیپینی-آمریکایی و “دیمیتری موراتف” از روسیه برای “نبرد سرسختانه برای آزادی بیان” شایسته انتخاب برای جایزه نوبل صلح امسال معرفی شدند.

ماریا رسا (Maria Ressa) دوم اکتبر ۱۹۶۳ به دنیا آمد و یک خبرنگار و نویسنده فیلیپینی- آمریکایی است که موسس و مدیر سایت “راپلر” (سایت اخبار آنلاین فیلیپین) است. وی پیشتر و قریب به دو دهه به عنوان خبرنگار تحقیقی در بخش جنوب شرق آسیای شبکه خبری سی.ان.ان کار می‌کرد.

در ۲۰۲۰، او به “انتشار اخبار نادرست در فضای مجازی” بر اساس قانون مناقشه برانگیز مقابله با جرایم سایبری فیلیپین متهم شد اما این اتهام با انتقاد از سوی گروه‌های حقوق بشری و خبرنگاران روبرو شد که فیلیپین را به حمله علیه آزادی رسانه متهم کردند.

خانم رسا همچنین فرد برگزیده مجله تایم در ۲۰۱۸ شد که یکی از اعضای گروه خبرنگارانی بود که در سراسر جهان با اخبار جعلی مقابله کردند.

۱۳ ژانویه ۲۰۱۹، وی با اتهاماتی درباره اینکه سایت راپلر اجبار جعلی را در ارتباط با “ویلفردو کنگ”، تاجر معروف منتشر کرد، بازداشت شد.
۱۵ ژانویه ۲۰۲۰ دادگاهی در مانیل این زن خبرنگار را بابت بزه ارتکابی، مجرم دانست. وی همچنین منتقد سرسخت رودریگو دورته، رئیس جمهوری فیلیپین نیز به شمار می‌رود.

دیمیتری موراتف، سردبیر روزنامه “نووایا گازتا” از منتقدان عدم توجه مقامات دولتی به قتل روزنامه‌نگاران روس و خواستار ایجاد نهادی وابسته به پلیس بین‌الملل برای پیگیری این قتل‌ها شده بود.

دیمیتری موراتف (Dmitry Muratov) زاده ۳۰ اکتبر ۱۹۶۱ خبرنگار و سردبیر روزنامه روسی “نووایا گازتا” است. وی بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۷ سردبیر این روزنامه بود. بر اساس اعلام کمیته حفاظت از خبرنگاران، نووایا گازتا تنها روزنامه واقعا انتقادی با نفوذ ملی امروز در روسیه نامیده می‌شود.

این روزنامه به دلیل گزارش کامل خود در زمینه موضوعات حساس مانند فساد دولتی و نقض حقوق بشر شهرت دارد.

در سال ۲۰۰۷، وی برنده جایزه بین‌المللی آزادی مطبوعات از سوی کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران شد. این جایزه به روزنامه‌نگارانی تعلق می‌گیرد که در دفاع از آزادی مطبوعات در برابر حملات، تهدیدها یا زندان شجاعت نشان می‌دهند.

در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۰، او نشان لژیون افتخار که بالاترین نشان فرانسه است را دریافت کرد. در ۲۹ مه ۲۰۱۰ ، موراتف جایزه “چهار آزادی” را برای آزادی بیان در میدلبورگ هلند دریافت کرد.

علی سلطان محمدی در رابطه با موضوعی که در دیدار با سخنگوی دولت نسبت به مسائل و مشکلات پیش آمده در نقده هنگام تحویل جنازه همسرش، مطرح کرده بود، افزود: کارشکنی‌ها و مانع‌تراشی‌هایی صورت گرفت ولی رسانه‌ها برای جذب مخاطب آتش مطلب را تندتر کردند.

وی افزود: در نقده اتفاق‌هایی افتاد که فشار روانی زیادی به ما وارد کرد ولی طوری نبود که بخواهند به زور از ما رضایت بگیرند.

وی تصریح کرد: هنگامی که شب به نقده رسیدیم  و به بیمارستان امام خمینی (ره) رفتیم، متصدی دفتر پرستاری پس از صحبت با فرماندار در پاسخ به سوال ما مبنی بر اینکه انتقال جنازه چقدر طول خواهد کشید؛ به ما گفت که اگر شکایت داشته باشید زیاد طول خواهد کشید ولی در صورتی که شکایتی نداشته باشید کارهای انتقال جنازه سریع‌تر انجام خواهد شد.

همسر خبرنگارایسنا اظهار کرد: فرماندار نقده ضمن تکرار حرف‌های مسئول دفتر پرستاری نقده در خصوص پیچیده شدن کار در صورت شکایت، تاکید کرد برای تحویل اجساد نیاز به مدارک و هویتی ولی دم و متوفی است.

سلطان‌محمدی در تشریح مشکل پیش آمده گفت: بعد از این که به فرماندار گفتم همسر شرعی مهشاد کریمی هستم نه رسمی، اصرار فرماندار که گویا با هماهنگی دادستانی بود مبنی بر این که  باید پدر مهشاد کریمی و خانواده ریحانه یاسینی برای تحویل جنازه حاضر باشند شروع شد.

وی با اشاره به اینکه قبل از حرکت به سمت ارومیه مرتب از او خواسته شده که نیاز به سفر نیست و پیکرهای مهشاد و ریحانه صبح به تهران فرستاده خواهد شد، خاطرنشان کرد: این مسئله به روشنی نشان می‌داد که از ابتدا هیچ نیازی به حضور خانواده‌ها نبود و وقتی این موضوع را در کنار اصرار برای عدم شکایت قرار می‌دهیم برداشتی به جز قصد مقامات محلی برای کسب رضایت از اولیای دم قبل از تحویل اجساد ندارد.

همسر خبرنگار ایسنا اضافه کرد: این اصرارها از زمان رسیدن به نقده تا صبح روز بعد ادامه داشت و بعد از  پیگیری‌هایی که از همان شب با تهران داشتم موفق به کسب نیابت قضایی شدیم و پرونده از دست دادستانی نقده خارج شد و مشکل برطرف شد.

گفتنی است بعدازظهر روز پنجشنبه 2 تیرماه اتوبوس حامل خبرنگاران محیط زیست در بازگشت از تونل خط انتقال آب به دریاچه ارومیه در مسیر نقده دچار سانحه شد و دو تن از خبرنگاران “مهشاد کریمی” از ایسنا و “ریحانه یاسینی” از ایرنا جان خود را از دست دادند.
 

«۳۰ ثانیه بیشتر طول نکشید. اشهدم را خواندم و خودم را به دست تقدیر سپردم.»

این چند جمله روایت همان لحظه‌ای است که مسافران اتوبوس مرگ، دنیا دور سرشان چرخید، دو نفرشان همانجا آسمانی شدند، باقی به بیمارستان رفتند و یک‌نفرشان همچنان در بیمارستان بستری است؛ ابراهیم نژادرفیعی، خبرنگار خبرگزاری تسنیم.

ارومیه هنوز میزبان نژادرفیعی است چون یک لخته خون در ریه‌اش ایجاد شده و نمی‌توان او را به تهران منتقل کرد. دوتا از مهره‌های کمر و یکی از دنده‌هایش هم شکسته است.

روایتش را اینگونه آغاز می‌کند: «حدود ۳۰ نفر بودیم. ۲۰ خبرنگار و مابقی از ستاد احیای دریاچه ارومیه و سازمان محیط زیست. ساعت پنج صبح فرودگاه بودیم و ساعت ۶ و نیم هواپیما از زمین بلند شد. وقتی به مقصد رسیدیم دیدیم برنامه فشرده‌ای گذاشته‌اند و بدون هیچ استراحتی بازدیدها از همان دقایق ابتدای ورود به آذربایجان غربی آغاز شد و تا ساعت ۶ بعد از ظهر که حوالی زمان وقوع حادثه بود ادامه داشت. تا آن موقع هم همکاران تقریبا ناشتا بودند و فقط یک لقمه بینشان توزیع شده بود.»

او ادامه می‌دهد: «قبل از سفر، روابط عمومی سازمان محیط زیست برای هماهنگی‌ها با من تماس گرفت اما آنطور که شنیده‌ام ستاد احیا میزبان اولیه ما بود.»

بوی لنت می‌آمد

نژادرفیعی ادامه این سفر مرگبار را تعریف می‌کند: «پس از بازدید از سد و دریاچه به منطقه‌ای رفتیم که در آن همکاران در یک بالابر وارد تونل شدند تا فرایند انتقال آب‌های مرزی را ببینند. لباس بچه‌ها بعد از بازدیدی طولانی و طاقت‌فرسا خیس و کثیف شده بود و آن بالابر هم شرایط مناسبی نداشت. من سوار بالابر نشدم. به نظرم خبرنگاران محیط زیستی یک جسارت خاصی دارند.»

و روایت از وضعیت اتوبوس: «در زمان رفت، دقایقی که پشت سر راننده نشسته بودم بوی لنت به مشامم رسید. از راننده پرسیدم که آیا منشاء این بو طبیعی است؟ او گفت مشکل خاصی نیست و چون زیاد ترمز کردم بو بلند شده است. چون خونسرد بود من گمان کردم که حتما مشکل خاصی وجود ندارد.»

از جاده فرعی بازگشتیم

این خبرنگار با اشاره به آنچه در مسیر بازگشت بر خبرنگاران گذشته است، می‌گوید: «قرار بود ساعت چهار و نیم خبرنگاران در محلی که برای ناهار تدارک دیده بودند حاضر شوند اما پس از بازدید از این مکان، ساعت حدود پنج و ربع شده بود و به دلیل اینکه برنامه مطابق زمانبندی روابط عمومی پیش نرفت، مسیر بازگشت را تغییر دادند. مسیر رفت جاده نسبتا بهتر و به قول خودشان جاده اصلی بود اما زمان برگشت، اتوبوس از یک جاده فرعی راهی شد تا زودتر به مقصد برسیم. جاده برگشت، خاکی و باریک بود و آنطور که شنیده‌ام برای اینکه زودتر به ادامه برنامه‌ها برسیم این مسیر از سوی روابط عمومی انتخاب شده بود. این جاده به شکلی بود که دو ماشین همزمان نمی‌توانستند از آن عبور کنند و برای عبور اتوبوس، ماشین دیگر باید با سرعت کم و با احتیاط حرکت می‌کرد.»

به راننده می‌گفتند تندتر برو

نژادرفیعی در روایت خود از لحظات منتهی به وقوع حادثه می‌گوید: «یک طرف جاده دره و طرف دیگر صخره بود. من به دلیل اینکه جلوی اتوبوس نشسته بودم می‌شنیدم که یک نفر از مسئولان اجرایی از سرعت کم اتوبوس گلایه داشت. راننده ابتدا با سرعت کم حرکت می‌کرد اما در مسیر بازگشت گویا کمی به سرعت اضافه شده بود. اعضای روابط عمومی و مسئولانی که همراه ما بودند با ماشین شاسی‌بلند جلوتر از اتوبوس در حرکت بودند. همین مساله احتمالا باعث می‌شد که بیشتر به راننده برای بالابردن سرعت فشار وارد شود.»

فریاد زد کمربندها را ببندید

«کمی که گذشت شخصی از جلوی ماشین بلند فریاد زد کمربندها را ببندید. در آن لحظه اولین چیزی که به ذهنم آمد این بود که او دارد شوخی می‌کند. بچه‌ها هم در حال گپ و گفت با هم بودند اما ناگهان دیدیم خبرنگارانی که جلوی اتوبوس نشسته‌اند بلند فریاد می‌زنند «یا ابوالفضل، ترمز بریده». فضای اتوبوس به طور کامل عوض شد و سرعت اتوبوس افزایش یافت. چپ و راست خودم را نگاه کردم و دیدم کمربندی وجود ندارد و تنها قسمت قفل کمربند بود. بعد از حادثه از خبرنگاران دیگر که پرسیدم خیلی‌ها گفتند صندلی ما هم کمربند نداشت. احتمال دارد که یا طناب زیر صندلی بوده باشد یا اینکه برخی از صندلی‌ها کمربند نداشتند. اتوبوس یک لحظه به سمت گاردریل رفت و وسط جاده آمد و محکم به صخره برخورد کرد. اول شیشه‌ها به سمت صورت همکاران خرد شد و به نظر می‌رسید که راننده کنترل اتوبوس را به دست گرفته و شرایط تحت کنترل است اما مجدد اتوبوس در یک سرپایینی قرار گرفت و نمی‌دانم چرا راننده نتواست اتوبوس را کنترل کند و مجددا ماشین دور گرفت. جاده ناهموار بود و حاشیه جاده همسطح نبود که همین موضوع موجب شد اتوبوس واژگون شود. کل زمانی که متوجه شرایط غیرعادی شدیم تا این لحظه، ۳۰ ثانیه بیشتر طول نکشید. من در این زمان اشهدم را خواندم و خودم را به دست تقدیر سپردم. در ثانیه‌های آخر، صندلی جلویی را محکم بغل کردم. افرادی که کمربند خود را بسته بودند یا صندلی جلویی را چسبیده بودند از صندلی جدا نشدند اما برخی افراد هنگام واژگونی اتوبوس به سمت ما پرتاب و افرادی که وزن سبک‌تری داشتند یا به دلایل دیگر از اتوبوس خارج شدند.»

از انفجار ترسیدیم

این خبرنگار بعد از واژگونی را اینگونه روایت می‌کند: «وسایلی که داخل اتوبوس بود روی همکاران ریخته بود و وزن همکاران روی یکدیگر نیز فشار وارد می‌کرد. همان دقایق ابتدایی حادثه یکی از همکاران بلند فریاد می‌زد که پاهایم کجاست؟ یکی از پاهایش شکسته و از زیر آوار با شیبی تقریبا عمودی بیرون زده بود. در آن لحظه یکی گفت بنزین یا گازوئیل در حال نشت‌کردن است و احتمال انفجار اتوبوس وجود دارد. این ترس باعث شد افراد از روی فرد مصدوم عبور کنند. در این شرایط تنها کاری که توانستم با وجود شکستگی‌های خودم انجام دهم خالی‌کردن آوار از روی او بود تا بقیه از رویش رد نشوند. خدا را شکر بعدا که پرس و جو کردم فهمیدم آن همکار با چند عمل جراحی شرایطش بهبود یافته اما باید چند ماه استراحت و درمان کند.»

آن دو عزیز …

و ماجرای مرگ مهشاد کریمی و ریحانه یاسینی: «افرادی که جثه کوچک‌تری داشتند توانستند از زیر وسایل خارج شوند اما من به دلیل آسیبی که به کمرم وارد شده بود دیگر نتوانستم حرکت کنم. صدای همکاران را می‌شنیدم. متوجه شدم که دو نفر از خبرنگاران در زیر اتوبوس مانده‌اند و باوجود تلاش همکاران و رانندگان خودروهای دیگر، موفق نشده‌اند آنها را خارج کنند. دو عزیز خبرنگار که همسفر ما بودند درجا فوت کردند و بر قلب ما زخم زدند.»

او ادامه می‌دهد: «در آن منطقه تلفن آنتن نمی‌داد و یکی از همکاران که حال بهتری داشت برای برقراری ارتباط و تماس تلفنی با نیروهای امدادی بالای صخره رفت. نیروهای امدادی حدود ۱۰ دقیقه بعد از حادثه رسیدند و آمبولانس به حد کافی حاضر شد. لحظات بسیار سختی را در آن زمان تجربه کردیم و هرگز از یاد نخواهیم برد. بعد از وقوع حادثه مسئولانی به عیادت من آمدند و گفتند که بررسی‌ها نشان می‌دهد ترمز اتوبوس سالم بوده و احتمالا راننده هول کرده است. مسئولان محیط زیست هم در گوشی موبایلشان عکس معاینه فنی اتوبوس را به من نشان دادند. این حادثه هرچه بود، داغ بزرگی بر دل خبرنگاران گذاشت؛ کسانی که مظلومانه به دنبال حق دیگران هستند اما برای خودشان چیزی نمی‌خواهند. ای کاش هزینه گل‌هایی که برای مهشاد و ریحانه عزیزمان کردید را برای یک وسیله نقلیه مناسب می‌دادید تا امروز حال دلمان این نباشد.»