در روزهای اخیر اخبار متعددی درباره پایان ریاست پنج سال و چهار ماهه عبدالعلی علی‌عسکری بر سازمان صداوسیما منتشر شده است که به نظر می‌رسد اتمام مأموریت وی در جایگاه رئیس رسانه ملی در حال قطعی شدن است. حال که سازمان صداوسیما در آستانه تودیع هفتمین رئیس خود قرار گرفته، بد نیست به مسائل و چالش‌های حول این رسانه نگاهی بیندازیم. بر همین اساس در گزارش پیش رو، نگاهی داریم به آسیب‌شناسی مسائل مالی حاکم بر رسانه ملی و چالش‌های رئیس جدید در این حوزه. آسیب‌شناسی اشکالات صداوسیما در گزارش‌های دیگری نیز ادامه خواهد داشت.

یک سازمان فربه و گران

سازمان صداوسیما در سال‌های گذشته، همواره با مشکلات مالی روبه‌رو بوده و این مشکلات حواشی متعددی را چه در خروجی آنتن و چه در دیگر حوزه‌ها موجب شده است. از ریشه‌های اصلی این مسئله، می‌توان به فربهی ساختاری رسانه ملی اشاره کرد که بر خلاف رقبای خود در آن سوی مرزها، بسیار بزرگ است و بسیار گران اداره می‌شود. از شمار نیروهای صداوسیما در سال ۱۴۰۰، آمار دقیقی وجود ندارد، اما مطابق گفته شهاب اسفندیاری رئیس دانشگاه صداوسیما، شمار کارمندان رسانه ملی در اردیبهشت ۹۹، حدود ۳۷ هزار نفر بوده است. با این حال  رسانه ملی در تمام سال‌های اخیر در حال بزرگ شدن و استخدام هرچه بیشتر نیرو بوده؛ چراکه عزت‌ا… ضرغامی گفته، صداوسیما را در سال ۹۳، با ۳۳ هزار نیرو تحویل داده و این رقم به گفته شهاب اسفندیاری در سال ۹۹ به ۳۷ هزار نفر رسیده است. این در حالی است که عددهای دیگری هم درباره تعداد کارکنان صداوسیما وجود دارد. مثلاً سایت اقتصاد ۲۴ در مقایسه‌ای بین شبکه‌های بزرگ تلویزیونی جهان با صداوسیما با اشاره به این که بودجه صداوسیما بر اساس لایحه بودجه سال ۹۹ کل کشور ۱۷۴۵ میلیارد تومان بوده، تعداد کارکنان رسانه ملی را ۴۸ هزار نفر اعلام کرده است. برخی منابع غیررسمی این رقم را تا ۶۰ هزار نفر فراتر می‌برند. اسفندیاری در همان یادداشت نوشته بود که رسانه ملی در سال ۹۹ ماهی ۲۵۰ میلیارد تومان به نیروهای خود حقوق می‌دهد؛ رقمی که سالانه سه هزار میلیارد تومان می‌شود. حال اگر این رقم را که در سال ۱۴۰۰، با رشد مواجه شده و از سه هزار میلیارد عبور کرده، در مقابل بودجه دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی این سازمان طی امسال قرار بدهیم، مشخص می‌شود که نخستین مشکل مالی صداوسیما، آن است که بودجه سالانه این سازمان، حتی کفاف پرداخت حقوق کارمندانش را نیز نمی‌دهد، چه برسد به برنامه‌سازی!

راهکارهایی از جنس آگهی

بدیهی است که تجویز منطقی برای رسانه ملی، پایان جذب نیرو و تلاش برای چابک‌سازی و کم کردن شمار نیروهاست اما در شرایط فعلی، طبیعتا سازمانی بزرگ و سنگین که پرخرج اداره می‌شود و بودجه سالانه‌اش برای پرداخت حقوق کارمندهایش با چالش‌های جدی مواجه است، به سمت منابع درآمدی مختلف می رود؛ منابع درآمدی که در سال‌های اخیر با اتفاقاتی اعم از کم شدن آگهی به دلایل متعدد از جمله رکود اقتصادی و اختلاف سیاسی با دولت‌ها، محدودتر هم شده است. در چنین شرایطی بود که رسانه ملی در دهه ۹۰، به سمت قراردادهای پیمانکاری برای واگذاری آگهی‌ها رفت. زمانی قرار شد یک شرکت دولتی پیمانکار آگهی‌ها بشود و زمانی آگهی‌ها به یک شرکت واگذار شد. در این زمینه اقدام اشتباه رسانه ملی، سیستم واگذاری انحصاری آگهی بود که در نهایت به مدل‌هایی چون تی‌وی‌شاپ و تبلیغات بازرگانی دارکوبی روی آنتن رسانه ملی منجر شد؛ در حالی که بر خلاف نمونه‌های خارجی، با نیاز مخاطب تناسب درستی نداشت و مخالفت‌های فراوانی را برانگیخت. قیمت‌گذاری نجومی و حتی تخفیف‌های نجومی نیز از دیگر آسیب‌هایی است که در نتیجه نیاز بی‌حد رسانه ملی به آگهی حادث شد و تأثیر خود را روی تصور مخاطب از غلبه آگهی بر محتوا به واسطه تکرار عجیب‌وغریب و حجم بالای پخش آگهی‌ها گذاشت.

ورود آگهی به محتوا

نتیجه ایجاد انحصار در آگهی و همچنین اولویت بالای آگهی‌ها برای رسانه ملی، غلبه آگهی‌ها و بخش‌های بازرگانی رسانه ملی بر حوزه‌های محتوایی است که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده و حواشی متعددی نیز دربرداشته است. نتیجه غلبه پررنگ بخش‌های بازرگانی بر آنتن، ماجراهایی مثل حواشی «پایتخت ۶» است که از مسیری جز مسیر معمول بررسی فیلم نامه‌های سریال‌ها به آنتن رسید و بسیار حاشیه‌ساز شد. الزام برنامه‌ها به داشتن حامی مالی برای حضور روی آنتن، ورود بازیگرها به عرصه اجرا و… از دیگر معایبی است که بر اثر دخالت بازرگانی بر محتوا، در سال‌های اخیر در رسانه ملی رخ داده و رسانه ملی را از هدف خود به عنوان یک دانشگاه فرهنگ‌ساز به سمت یک دستگاه صرفاً سرگرمی‌ساز سوق داده است. در شرایطی که اولویت با آگهی باشد، اعتراض‌های چندین باره مسئولان وزارت بهداشت به برخی تبلیغات تلویزیونی زیانبار برای سلامت افراد و جامعه و همچنین تبلیغات برای کودکان که تا مدتی پیش حواشی زیادی برانگیخت، چندان شنیده نمی‌شود که این مسئله از دیگر نتایج منفی اولویت دادن به آگهی‌ها در رسانه ملی است. به نظر می‌رسد یکی از مهم ترین چالش‌های رئیس جدید سازمان صداوسیما، کنترل مسائل مالی این سازمان، چابک‌سازی تدریجی رسانه ملی و حذف دخالت بخش‌های بازرگانی در محتوا در رسانه ملی خواهد بود.

۵۸۵۸

این شب ها سریال «هم سایه» در حالی با موضوع مهاجران افغانستان از شبکه سه سیما به روی آنتن می رود که نویسندگان این مجموعه نسبت به سانسورهای بی رویه قصه شان انتقاد کرده اند.

تهمینه بهرام، یکی از نویسندگان سریال «هم سایه» در این زمینه نوشته است:

«انسان بدون شعر و قصه، موجود بیچاره ای است. در این روزهای اندوهگین که آوار تلخی ها هر روز بیش از گذشته بر سرمان می ریزد، به قصه ها پناه می بریم. توی قصه ها هنوز معجزه می شود. لیلی به دلدادگی مجنون رسوایی را به جان می‌خرد و فرهاد برای شیرین، کوه می کند و چقدر این روزها به شنیدن و دیدن عاشقانه ها نیاز داریم، گویی بی عشق، تاب تحمل این همه تلخی نیست. دریغ و افسوس که عشق را هم از قصه هایمان پاک می کنند. متاسفم که این شب ها، عاشقانه ای که نزدیک دو سال برایش زحمت کشیدم پاره پاره و مثله شده به دستتان می رسد.»

همچنین ارسلان امیری، دیگر نویسنده سریال در حال پخش «هم سایه» در انتقاد به تغییر قصه سریال نوشت:

«سریالی در تلویزیون در حال پخش است، به نویسندگی تهمینه بهرام و ارسلان امیری که پس از اصلاحات بسیار زیاد، در مرحله نگارش فیلمنامه به تولید و نمایش رسید. به احترام کار حرفه ای و تهیه‌کننده خوشنام پذیرفتیم که همکاری ادامه داشته باشد، شاید در اجرا دست کم کار آبرومندی شود، اکنون در هنگام نمایش، حذف ها و سانسور ها چنان … شده که علاوه بر متن به تلاش های گروه تهیه و تولید و بازیگران خوب این سریال هم لطمه زده است. جناب تلویزیون شما یک ملودرام عاشقانه ی بسیار بسیار محافظه کارانه که در چارچوب قوانین خودتان ساخته شده را هم تاب نیاوردید و پس از ساخت هم دارید قلع و قمعش می کنید. داستانی که پس از بارها حذف و سانسور ساخته شده را باز هم بی اعتبار و حتی تحریف می کنید! طبق عقایدی که خودتان لاف آن را می‌زنید، این کار شما مصداق دستبرد و تحریف است و … !»

۵۸۵۸

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، برنامه تلویزیونی «ماه در می‌زند» ویژه‌برنامه محرم و صفر که به طراحی و کارگردانی مریم نوابی‌نژاد روی آنتن شبکه دو می‌رود یکشنبه‌شب میزبان اسدالله بوداغی محیط‌بانی بود که به روایت زندگی پرماجرای خود پرداخت.

اسدالله بوداغی در بخشی از روایتش به بیان خطرات شغل محیط‌بانی پرداخت. او با بیان این که یک شکارچی همیشه از محیط‌بان مجهزتر است گفت: شکارچی بالای کوه مستقر است و من باید بروم برای دستگیری او. دوستانش به او خبر می‌دهند و او می‌تواند مستقیم من را هدف قرار دهد.

او در ادامه از وحشتی گفت که یک شکارچی برای خانواده‌اش به وجود آورده بود: من از کار به خانه برگشتم و می‌خواستم غذا بخورم که یک صدای انفجار وحشتناک آمد. یک شکارچی شیشه ماشین من را شکسته و یک نارنجک داخل آن انداخته بود. کل ماشین منفجر شد و اتفاقی افتاد که خانواده‌ام تا چند روز نمی‌توانستند از خانه بیرون بروند.

بوداغی در بخش دیگری از برنامه از معدن‌داری گفت که بستر رودخانه را تصرف کرده و وقتی با شکایت محیط زیست روبه‌رو شده، پیشنهادات رشوه زیادی به او داده بود. او که همسرش را بر اثر سرطان از دست داده، گفت: این آقا وقتی دید من رهایش نمی‌کنم گفت یک آپارتمان در جاده هراز به تو می‌دهم. گفتم خدا را چه کنم. گفت همسرت بیمار است، بهترین دکتر را من سراغ دارم. او را برای درمان می‌فرستم. گفتم با پول کثیفت نمی‌خواهم همسرم درمان شود.

«ماه در می‌‎زند» هر شب از ساعت۱۹ و تکرار آن روز بعد ساعت۱۲ روی آنتن شبکه دو می‌رود.

۵۸۵۸

مینا وحید با اشاره به جذابیت‌های «افرا» و حضور در آن بیان کرد: از جمله دلایل پذیرش «افرا» همین واقع گرایی در فیلمنامه بود معمولاً در تلویزیون زن را موجودی ضعیف نشان می‌دهند که به دلیل اعتیاد یا خیانت همسر و یا کتک خوردن از او تصمیم به طلاق می‌گیرد که آن هم در انتها به دلیل مصلحت و انسجام خانواده به زندگی ادامه می‌دهند اما مهتاب تصویری از یک زن قدرتمند است که به حقوق فردی و اجتماعی خود آگاه است و با تمام تلاشی که برای حفظ خانواده دارد از خواسته‌های به حق خود نیز نمی‌گذرد.

مینا وحید با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی نقش خود گفت: این موقعیت به گونه‌ای بود که به نظرم آمد به بهترین شکل می‌توانم آن را به مخاطب هم منتقل کنم. او زنی غد و درون گراست و این مشکلات را تاکنون بیرون نریخته است، او دختر تنهایی است و من فکر می‌کنم تا این بخش از قصه هم مردم به خوبی باورش کردند.

وی در واکنش به سوالی درباره یکی از سکانس‌های سریال که به احیای یکی از بیماران در حال مرگ با استفاده از شوک می‌پردازد و موجب انتقادهایی توسط کاربران شبکه‌های اجتماعی شد، گفت: جواب این قسمت به من ارتباطی پیدا نمی‌کند و من به عنوان بازیگر همه آنچه را که کارگردان می‌گوید اجرا می‌کنم و البته تلاشم هم این است که به بهترین نحو اجرایی شود. با این حال برای همین سکانس دو متخصص آن زمان به بیمارستان لاهیجان آمدند و همه مراحل احیا را توضیح دادند و بعد از آن بود که کارگردان این سکانس را تصویربرداری کرد.

مینا وحید با اشاره به داستان موازی دیگری که در قصه شکل گرفته است، عنوان کرد: اینجا عشق دو جوانی را می‌بینیم که هم دانشگاهی هستند، به هم عشق می‌ورزند و روابطی پنهانی دارند که در جنگل، کافه و… نمایش داده می‌شود و صد در صد این مدل ممنوع است اما اینها وجود دارد. در عین حال اگر پدر و برادر آن دختر با این علاقه اینقدر تند برخورد نمی‌کردند ماجرا به آنجا نمی‌کشید که پیمان کشته شود.

بازیگر «شهرزاد» درباره تم تلخی و اندوه در سریال‌ها نیز گفت: بهتر است که فیلم و سریال از احساس مخاطب سواستفاده نکند. وقتی نمی‌دانیم فیلمنامه را چطور جلو ببریم از احساسات او استفاده می‌کنیم. فیلم و سریال‌هایی هست که یک نفر کشته می‌شود و تا انتها مخاطب را با همان تم جلو می‌برد و مخاطب هم ممکن است با ان همراه شود و حتی این غم او را دچار کاتارسیسم (رهایی) کند که از اینکه به جای قهرمان داستان در این موقعیت تلخ قرار نگرفته است خوشحال باشد.

این بازیگر در پاسخ به سوالی درباره اینکه چگونه از نقش مهتاب و تعارض‌هایی که در این شخصیت وجود دارد برآمده است، گفت: مهتاب ابعاد مختلف شخصیتی دارد. از طرفی یک زن تحصیلکرده و جراح است که شخصیت منحصر به فردی است و از طرفی شخصیتی درونگرا و تودار است و بیشتر از اینکه حسی باشد منطقی است و من باید همه این ابعاد را نمایش می‌دادم.

مینا وحید درباره اینکه چقدر ممکن است که دستمزد روی انتخاب‌هایش اثر بگذارد، بیان کرد: هیچکس از پول بدش نمی‌آید اما خدا را شکر همیشه تأمین بوده‌ام و موقعیتم هم به گونه‌ای بوده است که به خاطر پول کاری انتخاب نکنم. به طور مثال از حیث مالی و حتی موقعیتی برای بازیگر بهتر است که در پلتفرم‌ها کار کند ولی پیش از این شخصیتی برای یکی از سریال‌ها پیشنهاد بود که شبیه نقش جواهر در «بانوی عمارت» و حتی خیلی سنگدل‌تر از آن بود و اثر هم به یک کارگردان حرفه‌ای تعلق داشت حتی وقتی این کار را رد کردم واسطه‌ای که از طرف پروژه پیشنهادش را داده بود تعجب کرد اما من فکر کردم آن شخصیت پر از چالش و منفور و محبوب را پیش از این در «بانوی عمارت» بازی کرده‌ام و نمی‌خواستم دوباره تکرارش کنم چون این تکرار دوباره خیلی خطرناک بود و نمی‌خواستم در ذهن مردم جا بیفتد که من اینقدر بدجنس هستم.

۵۸۵۸