سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه امشب در حاشیه نشست اردوی آموزشی تشکیلاتی جهاد اکبر اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل در مشهد در مورد توقف مذاکرات گفت: به درخواست هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک و هماهنگ کننده بر جام اتحادیه اروپا تنفسی در وین اعلام شد. آنچه که الان می‌توانم بگویم این است که اراده همه برای بازگشت به گفتگوها در وین است. البته این موضوع به مقدماتی نیاز دارد. برخی از هیئت ها احتیاج دارند که با پایتخت‌های خودشان مذاکراتی انجام بدهند.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که در چارچوب برجام و در چارچوب مذاکرات وین تمامی درخواست‌ها بررسی می‌شود. اما آنچه که حرکت ما در وین را تعیین می‌کند، علاوه بر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، حقوق قطعی و منافع قطعی ملت ایران است که انشاءالله تا روز آخر چراغ حرکت ما در مسیر وین خواهد بود.

خطیب زاده خاطرنشان کرد: هیچکس نباید فراموش کند که مسبب وضعیت فعلی امریکا بوده است. امریکا نه تنها با خروج از برجام، بلکه با نقض مکرر و همچنین فشار حداکثری و متعاقب آن ماه ها وقت تلف کردن و ماه ها پاسخ ندادن به خواسته‌های ایران و موضوعات مذاکراتی، ما را در موقعیتی قرار داده که هنوز نتوانستیم توافق را جمع بندی کنیم. انشاءالله به شما قول می دهم در چارچوب منافع و حقوق ملت، توان حداکثری را به کار می گیریم تا آنچه محقق می شود، خواست و منافع و اراده ملت باشد.

وی افزود: مشخص نیست چه زمانی به مذاکرات برگردیم.

توافق خوب مسیر ما را نشان می دهد

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در پاسخ به پرسش دیگری درباره فرسایشی شدن روند مذاکرات گفت: همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند اساساً نباید مذاکرات فرسایشی شود. اما قطعاً ضمن این که ما عجله نداریم، توافق خوب آن چیزی است که مسیر ما را نشان می دهد. مولفه های توافق خوب هم روشن است و گفته شده است. اگر امریکا خیلی زودتر جواب می‌داد، این مذاکرات خیلی زودتر به پایان رسیده بود.

لاوروف وزیر خارجه روسیه روز شنبه تصریح کرد که تحریم‌های غرب علیه روسیه به صورت مانعی در برابر احیای برجام در آمده و غرب باید منافع ملی روسیه را درنظر بگیرد. به گفته او برای این منظور آمریکا باید کتبا ضمانت بدهد که همکاری‌های کامل و آزادانه در حوزه‌های سرمایه گذاری و فنی – نظامی بین روسیه و ایران با هیچ مانعی مواجه نخواهد شد.

کوروش احمدی دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل  در تحلیل خود از این خواسته روسیه از غرب، بیان کرد: «مسئله ارتباط پیدا می‌کند به تحریم‌هایی که علیه روسیه وضع شده است. این یعنی به نحوی ارتباط دادن مسئله احیای برجام به بحران اوکراین. این درخواست روسیه یعنی اینکه نه فقط امریکا و اروپا بلکه کشور‌های دیگری مثل ژاپن و کره جنوبی و دیگران که به دلیل بحران اوکراین تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع کرده اند، اکنون حاضر شوند مراودات تجاری – اقتصادی روسیه با ایران را از شمول تحریم‌های مرتبط با اوکراین معاف کنند.»

این دیپلمات سابق در پاسخ به این سوال که خواسته روسیه تا چه حد عملی است و غرب ممکن است آن را بپذیرد، گفت: این خواسته در واقع ربط چندانی به برجام و مذاکرات وین ندارد، بلکه بیشتر در ارتباط با تحریم‌های گسترده بین المللی علیه روسیه است. ربط این قضیه به برجام در واقع شاید تنها از این جهت باشد که مذاکرات برای رفع تحریم‌ها علیه ایران در جریان است و به مراحل نهایی رسیده و روسیه نیز یکی از اعضای ۱+۵ است که در نهایی کردن توافق مشارکت دارد. شاید هدف روسیه این است که به نوعی کار توافق را به تاخیر بیاندازد و بکوشد از این فرصت برای تحت فشار قرار دادن غرب استفاده کند.»

احمدی افزود: «واقعیت این است که احیای برجام در این مقطع زمانی به سود روسیه نیست، چرا که در صورت رفع تحریم‌ها علیه ایران و بازگشت نفت ایران به بازار، اولا تا حدودی از نیاز بازار به نفت روسیه کاسته می‌شود و ثانیا برآورد این است که قیمت نفت نیز بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش خواهد یافت. در نتیجه به سود روسیه است که تا سر حد ممکن بازگشت نفت ایران به بازار به تعویق بیافتد.»

احمدی در پاسخ به این سوال که آیا روسیه می‌تواند مانع احیای برجام یا به تعویق افتادن آن شود، گفت: «بسیار بعید است که یک کشور عضو ۱+۵ به تنهایی بتواند مانع پیشرفت قطعی کار شود. چرا که طرف‌های اصلی مذاکرات وین ایران و آمریکا هستند که اولی باید نسبت به محدود کردن برنامه هسته‌ای خود اقدام کند و دومی تحریم‌ها را رفع کند. ضمن اینکه برجام یک ترتیبات موقت داوطلبانه است و قانون و مقررات سفت و سختی بر کار آن و نحوه تصمیم گیری در آن حاکم نیست. البته روسیه در این میان عهددار برخی امور است؛ از جمله اینکه باید برخی اقلام مازاد را از ایران وارد کند و در ازای آن مثلا کیک زرد و. بدهد. یا در توسعه برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران مشارکت کند. در صورتی که روسیه حاضر به همکاری نباشد، طبعا کار می‌تواند به درازا بکشد.»

وی افزود: «البته نقطه ضعف روسیه در این قضیه این است که ایران نهایتا خواهد توانست این مواد و اقلام را به کشور دیگری منتقل کند و حتما آمریکا و غرب هم آماده خواهند بود در این رابطه همکاری کنند. علاوه بر ایجاد تاخیر، تک تک اعضای برجام شاید نتوانند اخلال بیشتری در کار احیای برجام ایجاد کنند. چرا که ایران و آمریکا به عنوان طرف‌های اصلی این مناقشه کافی است که با هم کنار بیایند. برای این منظور در شرایط جدید مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا می‌تواند بسیار کارساز باشد.»

وی اضافه کرد: «البته ظاهرا آمریکا در دور قبل برای حفظ انسجام در داخل ۱+۵ اهمیت زیادی قائل بوده، ولی این بار با توجه به بحران اوکراین ممکن است این امر دیگر یک اولویت برای آمریکا نباشد. با این حال، آمریکا در گذشته و در موارد خاصی تضمین‌های ویژه‌ای داده است: مثل معافیت فروش برق ایران به عراق یا معافیت توسعه بندر چابهار. اما روشن نیست که در این مورد خاص و با توجه به حساسیت بحران اوکراین، آمریکا حاضر خواهد شد که روسیه را در ارتباط با کار با ایران بطور عام و کلی و عمومی از تحریم‌هایی که در ارتباط با اوکراین اعمال شده معاف کند یا خیر. ظرف دو سه روز گذشته، محافل غربی مدعی شده اند که قصد روسیه ممکن است ایجاد یک سوراخ بزرگ در تحریم‌ها و دور زدن آن‌ها از طریق ایران باشد.»

وی گفت: «مشکل این است که اگر قرار باشد به دلیل مشکلی که روسیه ایجاد کرده است کار چند هفته دیگر هم به درازا بکشد، آن‌وقت وضعیت پیچیده و بغرنجی ایجاد می‌شود و ممکن است از نظر جدول زمانی و ترتیب و توالی اجرای بقیه اقدامات مشکلاتی ایجاد کند.»

احمدی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا از درخواست روسیه، ایران هم نفعی می‌برد یا خیر، تصریح کرد: «بعید است که ایران بتواند سودی داشته باشد، چون شرطی که روسیه مطرح کرده، این است که تحریم‌هایی که غرب بر آن کشور اعمال کرده مانع کار آن کشور با ایران نشود. مثلا دسترسی روسیه در مواردی به سوئیفت مسدود شده است. حال روسیه اگر از سوئیفت نتواند استفاده کند، کار با ایران برایش دشوار می‌شود. در نتیجه خواست روسیه می‌تواند این باشد که در ارتباط با ایران، از تحریم سوئیفت معافیت دریافت کند؛ بنابراین هدف، دریافت یک سری معافیت‌ها برای روسیه است و نفعی برای ایران نمی‌بینم. مشکلی که برای ایران به همراه دارد این است که ممکن است کار به تعویق بیافتد..»

آیا مذاکرات وین در روزهای پیش رو به نتیجه خواهد رسید؟ و در این صورت، تأثیر عینی آن بر معیشت ایرانیان چه خواهد بود؟ آیا امکان تبادل زندانیان دوتابعیتی اروپایی که در ایران هستند فراهم خواهد شد؟ در مورد همسایگان ایران، آیا دولت کنونی ایران طالبان را به‌رسمیت خواهد شناخت و با عربستان سعودی آشتی خواهد کرد؟ وعدهٔ وزارت خارجهٔ دولت سیزدهم در تسهیل آمدوشد ایرانیان خارج از کشور چقدر جدی است؟

این پرسش‌ها را با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران درمیان گذاشتیم. مشروح این گفتگو را در زیر بخوانید.

آقای وزیر ممکن است به‌صورت شفاف و مختصر بگویید منظورتان از جدّیتی که در روند مذاکرات برجام از سوی ایران صورت گرفته چیست؟ و دیگر این‌که آیا مردم ایران تأثیر ابتکارات دولت در مذاکرات وین را به‌زودی بر سر سفرهٔ خود خواهند دید؟

حسین امیرعبداللهیان: در دولت آقای رئیسی ما از ابتدا رویکردمان نسبت به گفتگوهای وین برای لغو تحریم‌ها این‌گونه هدف‌گذاری شد که ما یا وارد مذاکره نخواهیم شد و یا اگر وارد مذاکره می‌شویم باید نسبتی بین مذاکرات ما در وین با رفتار عملگرایانهٔ دولت آقای دکتر رئیسی وجود داشته باشد. لذا ما در وین صرفاً با هدف مذاکره برای مذاکره حضور پیدا نکردیم. بلکه با هدف مذاکره برای رسیدن به یک توافق خوب حضور پیدا کردیم. من باور دارم که هیچ زمان تا این حدّ به توافق نزدیک نشده‌ایم.

نزدیک‌شدن شدن به توافق خیلی خوب است. اما اگر ممکن است صریح‌تر بگویید که به‌نظر شما مردم چه وقت نتیجهٔ این مذاکرات را بر سر سفره‌ٔ خود خواهند دید؟ چون در دنیای سیاست حرف بسیار است و فکر می‌کنم شما هم این نکته را باور داشته باشید که ایرانِ منزوی برنده‌های بسیاری دارد، اما بازندهٔ اصلی‌اش مردم و به‌ویژه طبقات محروم جامعهٔ ایران‌اند. مطابق شنیده‌ها از منابع دیپلماتیک در وین، به‌نظر می‌رسد که رسیدن به توافق نزدیک باشد، یعنی در روزها یا هفته‌های آینده.

امیرعبداللهیان: اول می‌خواهم عبارتی را که به‌کار بردید اصلاح کنم. ما معتقد نیستیم که ایران در انزوا قرار دارد. تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا سبب مشکلاتی برای ما شده، و مشخصا بی‌عملی سه کشور انگلستان و فرانسه و آلمان از سال ۲۰۱۵ تاکنون مشکلاتی را برای ایران ایجاد کرده، اما علی‌رغم همهٔ تلاش‌هایی که حتی در دورهٔ مدیریت ترامپ در آمریکا، و در سیاست فشار حداکثری او علیه جمهوری اسلامی ایران، اعمال شد چیزی به نام انزوای ایران نتوانست شکل بگیرد. اما پرسش شما این است که توافق در وین چه تأثیری بر زندگی و سفرهٔ مردم خواهد داشت. ما الان به توافق نزدیک شده‌ایم. چند موضوع وجود دارد که جزو خطوط قرمز ماست. تا اینجای کار ابتکارات زیادی داشته‌ایم. بر سر میز مذاکره در وین انعطاف‌های زیادی نشان دادیم. واگر امروز می‌گوییم که بیش از هر زمان دیگری به مذاکره نزدیک شده‌ایم، این را از طریق واسطه‌ها به آمریکایی‌ها و به سه کشور اروپایی گفته‌ایم. هم همکار من در وین هم خود من در تماس‌های تلفنی و دیدار با وزرای خارجهٔ این سه کشور به صراحت گفته‌ایم که اکنون نوبت ابتکار و انعطاف طرف غربی است. ما فکر می‌کنیم اگر امروز طرف غربی بخواهد به آنچه بر سر میز مذاکره در وین جریان دارد واقع‌بینانه برخورد کند در کمتر از چند ساعت می‌توانیم به مرحلهٔ توافق نهایی برسیم. لذا از نظر ما تعیین زمان در دست طرف غربی است و به واقع‌بینی و ابتکار عمل طرف غربی بستگی دارد. ما با جدّیت در وین بر سر میز مذاکره می‌مانیم. علی‌رغم این‌که طرف‌های غربی چند بار در اثنای مذاکرات و در مراحل سخت اعلام کردند که ما شاید مجبور به ترک میز مذاکره بشویم، من در گفتگویی که در حاشیهٔ کنفرانس امنیتی مونیخ با آقای جوزپ بورل داشتم به ایشان گفتم که همکاران من با جدّیت و انگیزه و با هدف رسیدن به یک توافق خوب و فوری در وین می‌مانند تا به این نقطه برسیم. اما اگر طرف مقابل انعطاف و ابتکار لازم را از خود نشان ندهد، بدون تردید مسئول شکست احتمالی مذاکرات خواهد بود.

شما در مقطعی به‌دنبال ضمانتهای سیاسی بودید تا اتفاقی که در زمان دونالد ترامپ افتاد دوباره تکرار نشود. آیا فکر نمی‌کنید آمدن شرکتهای آمریکایی به ایران، به‌نوعی، ضمانت قوی‌تری در این زمینه ایجاد می‌کند؟

امیرعبداللهیان: فکر می‌کنم یکی از مشکلاتی که ما در برجام داشتیم، در رابطه با نقشی است که شرکت‌های آمریکایی و یا گردش دلار در سیستم بانکی ایجاد می‌کرد. طرف آمریکایی در همان مذاکرات برجام هم در این چارچوب محدودیت‌هایی ایجاد کرده، و به همین دلیل وقتی به‌طور مکرر به ما اعلام می‌کنند که آقای رئیس‌جمهور بایدن برای رسیدن به یک توافق خوب حسن نیّت دارد، اما وقتی این را با رفتار آقای بایدن و طرف آمریکایی مقایسه می‌کنیم و تطبیق می‌دهیم، با پارادوکس مواجه می‌شویم. وضعیتی است که از یک طرف در آن پیام می‌دهند که ما حسن نیت داریم، و از طرف دیگر همزمان، در همان روزی که این پیام رو دریافت کردیم، تحریم‌های جدیدی علیه برخی از اشخاص حقیقی و حقوقی ما اعمال می‌شود. ولذا ملاک برای ما رفتار آمریکایی‌هاست و ما براساس رفتار طرف آمریکایی قضاوت خواهیم کرد.

آیا داشتن روابط منسجم با اتحادیهٔ اروپا، به‌ویژه در حوزهٔ مالی و بازرگانی، همچنان برای تهران اولویت به‌شمار می‌آید، یا این امر اهمیت سابق را از دست داده؟

امیرعبداللهیان: سیاست خارجی دولت جدید ایران که به دولتی مردمی و تحول‌گرا شناخته می‌شود مبتنی است بر دکترین سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا، و تعامل و همکاری هوشمند. ما در این دکترین نگاهمان در سیاست خارجی به همهٔ مناطق جهان است. نگاهی که قارهٔ اروپا را هم شامل می‌شود، و در ذیل این مجموعه، توسعهٔ مناسبات با یکایک کشورهای اروپایی مد نظر ماست. البته ما به صراحت به طرفهای فرانسوی و انگلیسی و آلمانی گفته‌ایم که ضمن اهمیتی که برای رابطه با این بخش از اروپا قائلیم،‌ این سه کشور را همهٔ اروپا نمی‌دانیم. و برای توسعه و تحکیم مناسبات با تک‌تک واحدهای سیاسی در اروپا برنامهٔ مستقل داریم و این کار را با جدّیت در دولت جدید دنبال می‌کنیم.

هر زمان که فرصتی فراهم شده تا دفتر اتحادیه اروپا در تهران باز شود، در اروپا به‌طور تصنعی بحرانی علیه ایران ایجاد شده است

آیا شما با ایدهٔ گشایش دفتر اتحادیهٔ اروپا در ایران مخالفید؟ آیا هرگز با آقای بورل دراین‌باره صحبت کرده‌اید؟

امیرعبداللهیان: این موضوعی است که بارها مطرح شده و اتفاقا اخیرا وزیر خارجهٔ فنلاند در تهران این موضوع را با من مطرح کرد. من وقتی به سوابق نگاه کردم دیدم که هر زمان که مقدمات و فرصتی فراهم شده تا دفتر اتحادیه اروپا در تهران باز شود، در داخل اروپا به‌طور تصنعی بحرانی علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده، یعنی با این مواجه شده‌ایم که از یک سو با حسن نیت می‌خواهیم دفتر اتحادیه اروپا را باز کنیم، و از طرف دیگر درحالی‌که هنوز این دفتر باز نشده یک بحران تصنعی ایجاد می‌شود. بنابراین دیدم که اینها کمکی به وضعیت نمی‌کند. لذا فکر می‌کنم این ایده همچنان در دستور کار و بررسی ما قرار دارد.

در سخنان‌تان در مونیخ به تبادل زندانیان، به‌ویژه با آمریکا اشاره کردید. اگر مذاکرات برجام به نتیجه برسد، آیا چنین تبادلی درمورد زندانیان دوتابعیتی اروپایی در ایران هم به جریان می‌افتد؟

امیرعبداللهیان: تعداد بسیار معدود و اندکی از ایرانیان دوتابعیتی هستند که متأسفانه عمدتا به دلیل جاسوسی، که به آن اعتراف هم کرده‌اند، زندانی شده‌اند. و البته اقدام آنها در حوزهٔ جاسوسی باعث فجایع بزرگی شده. مثلا یکی از این افراد که تابعیت مضاعف دارد، نتیجهٔ اقدامش در جاسوسی برای موساد آن شده که تعدادی از دانشمندان هسته‌ای ما ترور شده‌اند. لذا این موضوعی نیست که قوه قضاییه به‌سادگی بتواند از کنار آن عبور کند. اما با همهٔ اینها،‌ آن افرادی که سال گذشته توافق شد که در قالب یک پکیج تبادل شوند،‌ شماری ایرانی،‌ آمریکایی، انگلیسی، و افراد دارای تابعیت‌های دیگر بودند که تعداد آنها و زمان تبادل‌شان مشخص شد. اما متأسفانه طرف آمریکایی در دقیقهٔ نود این مسئله را متوقف کرد. ما از همان زمان اعلام کردیم که آمادگی اجرای توافقی را که انجام شده داریم. و چه بدون مذاکرات وین، چه در کنار مذاکرات وین، هر زمان که طرف مقابل آماده باشد آمادهٔ تبادل‌ایم. ما این موضوع را یک مسئلهٔ کاملاً انسانی می‌دانیم و اساسا معتقدیم که هیچ ضرورتی ندارد این پروندهٔ انسانی به مذاکرات وین گره بخورد.

یک قهرمان ایرانی شطرنج، که یک نابغهٔ جهانی شطرنج است، اخیرا با نخست‌وزیر یک کشور اروپایی عکس یادگاری گرفته. فارغ از مسئله انتخاب شخصی افراد، مسئلهٔ فرار مغزها در دولت جدید، و در دیپلماسی تازهٔ تحت هدایت شما، تا چه اندازه اهمیت دارد. آیا بهتر نمی‌بود که یک نابغهٔ بین‌المللی که در ایران متولد شده، چنین عکسی را در کشور زادگاهش می‌گرفت؟

امیرعبداللهیان: امروز بسیاری از نخبگان ایرانی‌ خدماتی در سطح جهانی ارائه می‌دهند و در زمینه فعالیت خود افراد نامداری هستند، و ما تمامی روش‌ها و سیاست‌ها را دنبال می‌کنیم تا دنیا از خدماتی که برخی نخبگان ایرانی ارائه می‌کنند محروم نشود. اما تشویق نخبگان و این‌که در ایران شرایطی برایشان فراهم کنیم که بتوانند در داخل بهترین فعالیت را داشته باشند و مردم خودمان از دستاورد و دانش و توامندی آنها در عرصه‌های مختلف استفاده کنند مورد توجه جدی ماست. اگر صدها هزار ایرانی را که در طول سال از خارج از کشور و از اقامتگاه‌هایشان در کشورهای مختلف به ایران سفر می‌کنند و برمی‌گردند با افرادی که از انگشتان دو دست هم کمترند مقایسه کنید، می‌بینید که در مقایسه با حجم رفت‌وآمد ایرانیان این عدد معدود قابل‌توجه نیست. اما همین عدد معدود را امپراطوری رسانه‌ای غرب آنقدر بزرگ جلوه داده که برخی از ایرانیان نگران شده‌اند که اگر به ایران بیایند آیا می‌توانند برگردند یا خیر.

وعده داده‌اید که ایرانیان خارج از کشور می‌توانند با آرامش به ایران سفر کنند. آیا هنوز بر سر وعده‌تان هستید؟ چون اخیرا اخباری از برخورد با مسافران در فرودگاه امام رسیده. برخوردهایی که روشن نیست سهوی یا عمدی بوده. آیا وعدهٔ شما کماکان برقرار است؟

امیرعبداللهیان: در وبسایت وزارت امور خارجه، و در بخشی که خدمات کنسولی ارائه می‌دهیم،‌ یعنی در سامانهٔ میخک بخشی را با عنوان «پرسمان تردد» گذاشته‌ایم. همهٔ ایرانی‌ها می‌توانند اطلاعات بسیار محدودی از خودشان به این بخش ارائه بدهند، و از وزارت خارجه بپرسند که آیا می‌توانند بدون مشکل تردد کنند یا نه. نیازی به این کار نیست، اما این کار برای اطمینان‌بخشی انجام می‌شود.

پس کسی که استعلام می‌کند و مطابق پاسخ وزارت خارجه می‌بیند که مشکلی ندارد می‌تواند با آسودگی خاطر به ایران بیاید؟ آیا شما این را تضمین می‌کنید؟

امیرعبداللهیان: ما در هماهنگی کامل با قوه قضائیه و بخش‌های امنیتی ظرف ده روز پاسخ می‌دهیم و در مقابل پاسخ‌مان هم مسئولیم. اتفاقا مایلم برای شما بگویم که یک نفر از این افراد، ماه گذشته وقتی از طریق همین سامانه او را تأیید کردیم، آمد و ما به او گفتیم تضمین این امر با وزارت امور خارجه و شخص وزیر خارجه است که شما بدون مشکل بتوانید برگردید. این فرد به سرکنسولگری ما اطلاع داد که گذرنامه‌اش در فرودگاه با مشکل مواجه شده. بعد هم معاون من در بخش کنسولی و هم خود من شخصا به او زنگ زدیم. من از او پرسیدم که مشکل چیست؟ و دیدم فقط یک مسئلهٔ بسیار ساده ایشان را نگران کرده. هماهنگ کردیم و به او گفتیم برای کار گذرنامه‌تان فردا به فلان بخش مراجعه کنید، گذرنامه شما بدون مشکل تمدید می‌شود.

به رابطهٔ ایران و همسایگانش بپردازیم. مسئلهٔ نخست رابطهٔ ایران و طالبان است. آیا ایران به حکومت طالبان رسمیت داده یا منتظر است که با جامعه بین‌الملل همصدا شود؟ مسئلهٔ دیگر رابطه با عربستان است. مقامات ریاض معتقدند مذاکرات انجام شده با تهران نتیجه‌بخش نبوده و تأثیر محسوسی نداشته. و دیگر مسئلهٔ رقبای تجاری منطقه‌ای است. آقای اردوغان در سفر اخیرش به امارات، سیزده قرارداد بزرگ تجاری با این کشور امضا کرده. از سوی دیگر عراق نیز به دنبال جایگزینی برای گاز ایران می‌گردد و در حال مذاکره با قطر و دیگر کشورهاست. استراتژی همسایه‌محور شما چه پاسخی به این موارد دارد؟

امیرعبداللهیان: خیلی کوتاه پاسخ می‌دهم. در ارتباطی که با مقامات هیئت حاکمهٔ موقت افغانستان داریم، درحالی‌که اتفاقا حدود دو ماه پیش وزیر خارجه هیئت حاکمهٔ موقت افغانستان به تهران سفر کرد، در گفتگوها به صراحت به ایشان گفتیم که ملاک ما برای به‌رسمیت شناختن وضعیت جدید در افغانستان، تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همهٔ اقوام است. ما ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان داریم و روزانه بیش از پنج هزار زن و مرد و کودک آوارهٔ افغان به سمت مرزهای ما می‌آیند. آمار آوارگان افغان که وارد ایران می‌شوند رقم وحشتناکی شده. به دلیل مسائل امنیتی که در مرزهای ما وجود دارد ما با هیئت حاکمه موقت افغانستان ارتباط داریم، سفارت ما در آنجا فعال است اما دربارهٔ به‌رسمیت‌شناختن‌شان به صراحت به آنها گفته‌ایم که این امر منوط به تشکیل دولت فراگیر است.

در مورد عربستان سعودی، ما از بازگشت روابط دو کشور به حالت طبیعی استقبال می‌کنیم. در گذشته سه دیپلمات ما در جدّه نزد او‌آی‌سی مستقر شدند، به نظرم این اقدام که در نتیجهٔ چهار دور مذاکره با عربستان در بغداد حاصل شده نشان می‌دهد که حرکتی روبه‌جلو وجود دارد.

اما در خصوص نقش عراق مایلم تأکید کنم که هریک از کشورها جایگاه و ظرفیت خودشان را دارند. هیچ کشوری نمی‌تواند در جای جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرد. هر کشوری در ظرفیت خودش توانمندی‌های دارد و از آن توانمندی‌ها و ظرفیت استفاده می‌کند. این که تصور شود عراق بازار ایران را تصاحب می‌کند به‌نظرم ارزیابی درستی نیست. البته لغو تحریم‌های ایران می‌تواند ایران را به جایگاه طبیعی خودش در عرصه‌های اقتصادی و تجاری برگرداند و ظرفیت‌های بزرگ و روحیه خوب مردم عزیز ما در ایران باعث شده که این تحریم‌های سخت چهل‌ودوسه سال گذشته را بتوانند تحمل کنند. اما تلاش می‌کنیم در وین از این مرحله از تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا عبور کنیم تا همه طرف‌ها به تعهدات خودشان برگردند و امیدوارم که در مرحلهٔ جدید بتوانیم شاهد همکاری‌های بیشترِ همه‌جانبه، و نیز همکاری‌های‌ مؤثرترِ دوجانبه با یکایک کشورها، در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی باشیم. ما نسبت به آینده بسیار خوشبین هستیم.

به گزارش خبر فوری، روز گذشته آمریکا در میانه مذاکرات وین، معافیت برخی از تحریم‌ های هسته‌ ای ایران را بازگرداند. آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه به وقت محلی چندین معافیت از تحریم ها را در رابطه با فعالیت های هسته ای غیرنظامی ایران امضا کرد. این اقدام دولت بایدن، تصمیم دونالد ترامپ رییس جمهوری سابق آمریکا برای لغو آنها را تغییر داد.

معافیت های تحریمی به کشورها و شرکت های خارجی اجازه می دهد تا در پروژه های غیرنظامی نیروگاه هسته ای بوشهر ایران، نیروگاه آب سنگین اراک و راکتور تحقیقاتی تهران کار کنند. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه سابق آمریکا در ماه مه 2020 این معافیت‌ها را لغو کرده بود.

اکنون پرسش مهم این است که آیا این رفع تحریم ها بر قیمت دلار و سکه و سایر اقلام تاثیر دارد یا نه؟ بسیاری معتقدند تصمیم دولت بایدن در رابطه با لغو تحریم ها اثر اقتصادی خاصی ندارد و در کف خیابان‌های تهران احساس نخواهد شد اما صرفا یک پیام سیاسی از سمت دولت بایدن است تا خود را برای بازگشت به برجام مشتاق نشان دهد. اما همین امر نشان می دهد که بازار که همیشه به دنبال  نوعی آرامش روانی است می تواند تحت تاثیر روند مذاکرات قرار بگیرد؛ به خصوص اینکه، خبرهای جالبی از روند مذاکرات در اتریش و آلمان به گوش رسیده و می رسد.

نشست آلمان واقعا می تواند تاثیرگذار باشد؟

الاخبار، چاپ بیروت در مطلبی به قلم ابراهیم الأمین مدعی شده بررسی آنچه در وین جریان دارد، دشوار است، اما خوش بینی طرف ایرانی در هفته‌های اخیر منعکس کننده یک پیشرفت بزرگ در مذاکرات است.

به گزارش انتخاب، براساس ادعای الاخبار، یک نشست امنیتی بلند پایه بین مسئولان ایران و آمریکا انجام شده تا راه را برای گام‌ های بیشتر هموار کند؛ و در حالی که همه روی این نشست و مکان آن سرپوش می‌ گذارند، منابع آگاه تصریح می ‌کنند که نشست مذکور در آلمان و در جریان سفر پنهانی ویلیام برنز، رئیس آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، به برلین، انجام شده است.

به گفته منابعی از تهران، که با الاخبار مرتبط هستند، هیئت ایرانی از همراهی آمریکا برای تسهیل توافق بر سر یک سوم نکات مورد بحث، متعجب شده است و همین امر، باعث شده هیئت ایرانی سریعا به کشور خود بازگشته و به پوششی برای دست یابی به گفتگو‌های نهایی دست یابد.

بر اساس ادعای الاخبار، این نشست می تواند زمینه ساز افزایش سرعت توافق در وین بوده و فرآیند احیاء برجام را تسریع کند.

آیا سرنوشت وین بر سرنوشت دلار تاثیر دارد؟

اگر روند قیمت دلار و سکه را دنبال کنیم متوجه می شویم که این بازار به خصوص در این چند وقت به شدت به دنبال پالس های مثبت روانی است تا به آرامش برسد.

قیمت دلار در اواسط مهر 1399 به بالاترین سطح خود رسید اما بعد از تعطیلات نوروز و با آغاز تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری و تغییر قطعی دولت، شرایط تغییر کرد و قیمت دلار نیز پایین آمد. در اواسط اردیبهشت و خرداد 1400 قیمت دلار به شدت افت کرد و به پایین ترین حد خود چند ماه اخیرش رسید. بازار امید داشت که با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات شرایط تغییر کند و به همین دلیل روند صعودی افزایش نرخ ها متوقف شد. با به بن بست خوردن روند مذاکرات هسته ای در وین و به خصوص انتشار اخبار ناامیدکننده شرایط تا حدی سخت شد و بازار اعتماد خود را از دست داد. از این رو دلار از انتهای خرداد مجددا روند صعودی در پیش گرفت و افزایشی شد. با شنیده شدن اخبار مثبت از وین (در هفته اخیر) البته این روند متوقف شد و نرخ ارز حتی با شیبی ملایم به سمت پایین حرکت کرد.

این نشانه ها خبر از این می دهند که ممکن است با افزایش خبرهای خوب از وین و نزدیک شدن به توافق نهایی، بازار ارز هم روند کاهشی بگیرد و حداقل برای مدتی آرامش روانی خوبی را به خود ببیند.

لازم به ذکر است که روند فوق الذکر عینا برای سکه و طلا نیز تکرار شده است و اینها نیز در چند هفته گذشته روند نزولی به خود گرفته اند.  این امر نشان می دهد که بازار به طور کلی از یک قاعده واحد تبعیت می کند. باید دید این بازار چه واکنشی را در روزهای آینده خواهد داشت و تا چه حد روند کاهشی به خود می گیرد.

شهر وین امروز (جمعه) ۱۹ آذر ماه هم شاهد برگزاری جلسات و نشست‌هایی در فرمت‌ها و سطوح مختلف در دو حوزه رفع تحریم‌ها و موضوعات هسته‌ای با حضور هیأت‌های ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) بود.

دور قبلی مذاکرات در دولت جدید ایران (دولت سیزدهم) دوشنبه هشتم آذر ماه با برگزاری نشست افتتاحیه کمیسیون مشترک برجام آغاز شد و توافق شد که کارگروه رفع تحریم‌ها روز سه‌شنبه برگزار شود و بعد از آن هم کارگروه هسته‌ای در سطح کارشناسان تشکیل جلسه داد و در نهایت چهارشنبه شب دهم آذر ماه هیأت ایرانی به ریاست علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه دو سند به طرف مقابل ارائه کرد شامل رفع تحریم‌ها و موضوعات هسته‌ای. در پی درخواست طرف اروپایی برای مشورت با پایتخت‌ها تنفسی در این مذاکرات ایجاد و دوباره دیروز (پنجشنبه) از سر گرفته شد.

در همین خصوص یک منبع مطلع گفت: سه کشور اروپایی عضو برجام که بعد از ارائه پیشنهادهای ایران واکنش‌هایی منفی را اتخاذ کرده بودند، از مواضع خود عقب نشینی کرده و وارد مذاکره درباره پیشنهاد‌های ایران شدند.

وی این تغییر رویکرد سه کشور اروپایی عضو برجام در این مذاکرات را نخستین پیروزی ایران در نبرد وین خواند و افزود: در این دور طرف‌های غربی اسیر ابتکار عمل ایران شد و در مقابل عملگرایی ایران مجبور به پذیرش واقعیات شدند.

این منبع مطلع در عین حال به تلاش‌هایی که سه کشور اروپایی در این مدت در راستای تخریب روند مذاکرات با سه هدف مشخص امتیازگیری از چین و روسیه، امتیازگیری از ایران و امتیازگیری از اتحادیه اروپا به نمایندگی انریکه مورا و جوزپ بورل صورت دادند نیز اشاره کرد و گفت که شنیده‌‌ها حاکی از آن است که اتحادیه اروپا از فشار اعمالی از ناحیه سه کشور اروپایی به شدت ابراز نارضایتی کرده است.

به گفته این منبع مطلع پس از شکست آمریکا و شرکایش در همراه سازی کشورهای منطقه همچون ترکیه و امارات عربی متحده و همچنین چین و روسیه (دو شریک همسوی ایران در مذاکرات) و پس از شکست آمریکا در افزایش فشار تحریمی و تاثیرگذاری بر ایران از طریق معتبرسازی تهدید، طرف‌های غربی بیشتر به میز مذاکره فکر می‌کنند تا همراهی با آمریکا.

* تندروی بی حاصل صهیونیست‌ها

وی در تشریح فضای حاکم بر منطقه نیز به واکنش‌های رژیم صهیونیستی به این مذاکرات اشاره کرد و گفت: از سوی دیگر، در حالی‌که رژیم صهیونیستی تنها مخالف تدوام مذاکرات و حصول توافق احتمالی باقی مانده است و تلاش‌های مقامات این رژیم در دو هفته اخیر و در سفرهای اروپایی و تماس با آمریکا به منظور نمایش نقش پلیس بد با شکست مواجه شد، از سر عصبانیت به تندروی بی حاصل در راستای تشدید تنش‌ها روی آورده تا نقش خودش را متقاعد کننده نشان دهد.

«یائیر لاپید» وزیر خارجه رژیم صهیونیستی در گفت‌وگو با «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا تاکید کرد که نباید تحریم‌های ایران برداشته شوند. بر اساس بیانیه‌ای که رسانه‌های رژیم صهیونیستی منتشر کرده‌اند، لاپید به بلینکن گفت: «حتی اگر بازگشت به مذاکرات وجود داشته باشد، تحریم‌ها علیه ایران نباید برداشته شوند. پولی که ایران بدست خواهد آورد به صورت تروریسم و موشک تبدیل خواهد شد و توازن منطقه را در کوتاه مدت به هم خواهند ریخت».

طبق گفته یوشاکوف، بایدن ابراز امیدواری کرد «گفت‌وگوهای وین بر سر این موضوع که اواخر نوامبر از سر گرفته شد در فضایی سازنده‌تر پیش رود و در نهایت به حصول راه‌حل‌هایی برای همه طرف‌ها ختم شود.»
مطابق گفته این مقام روسیه‌ای، بایدن، «آماده نبودن ایران برای قدم گذاشتن در این مسیر» را یادآوری کرده است.
ادعای بایدن در حالی مطرح شده که آمریکا علی‌رغم پایبندی ایران به برجام، اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ از این توافق خارج شد و تحریم‌های متوقف‌شده علیه ایران را از سر گرفت.

دولت بایدن علی‌رغم اعتراف به شکست سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران که دولت قبلی او بعد از خروج از برجام در پیش گرفت عملاً همان مسیر را ضد ایران در پیش گرفته است.
واشنگتن مدعی است قصد دارد از طریق مذاکرات وین زمینه‌های بازگشت کشورش به برجام را فراهم کند اما تا کنون از انجام اقدامات لازم برای بازگشت به این توافق خودداری کرده است.
مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین از دوشنبه هفته گذشته (۸ آذرماه/۲۹ نوامبر) در پایتخت اتریش آغاز شد و جمعه به پایان رسید. ایران در جریان این مذاکرات دو سند در دو حیطه رفع تحریم‌ها آمریکا و تعهدات هسته‌ای به طرف‌های مقابل ارائه کرد.