اینترنت ماهوارهای نسل جدیدی از ارائه اینترنت به مردم جهان است که با سرعت بسیار زیادی درحال رشد است.
“اینترنت ماهوارهای” یکی از انواع روشهای دسترسی به شبکه اینترنت است که از طریق ارتباطات ماهوارهای برقرار میشود.
اینترنت ماهوارهای بیشتر برای مواردی مورد استفاده قرار میگیرد که دسترسی به اینترنت زمینی و معمولی امکانپذیر نیست یا از کیفیت بسیار پایینی برخوردار است و با استفاده از این سرویس، شما قادر خواهید بود در سرعتهای بسیار بالایی اقدام به ارسال و دریافت داده کنید.
ماهوارههای مخابراتی فعلی در ارتفاع ۳۶۰۰۰ کیلومتری زمین قرار دارند، این ماهوارهها برای چرخش دور زمین، دقیقاً با همان سرعت چرخش زمین برنامهریزی شدهاند (یک نقطه یا منطقه را پوشش میدهند) و این بدان معنی است که هر یک از این ماهوارهها همیشه یک محدوده خاص را پوشش میدهند.
اینترنت ماهوارهای یک اتصال بدون سیم است و دارای ۳ ظرف اتصال است که یکی در هاب ارائهدهندگان خدمات اینترنتی یا ISP، یکی در فضا و دیگری به تجهیزات شما متصل خواهد شد و علاوه بر همه این موارد شما به یک مودم و کابلهای برقراری ارتباط میان ظرف ماهواره و مودم نیاز خواهید داشت.
نحوه عملکرد اینترنتهای ماهوارهای اینگونه است که اگر قصد دارید از طریق ماهواره به اینترنت متصل شوید و وسیله شما لپتاپ، گوشی یا هر وسیله دیگری است، ابتدا باید از لپتاپ یا تلفن بخواهید تا سیگنال خود را از دستگاه ارسال کند.
این سیگنال توسط مودم (که در خانه یا … شما وجود دارد) دریافت میشود و آن را به دیش ماهواره میفرستد، دیش سیگنال ارسالی شما را دریافت کرده و به ماهواره در فضا ارسال میکند و این روند برای پاسخ معکوس نیز پیش میرود. به این ترتیب، ابتدا سیگنال پاسخ از یک ماهواره در فضا به دیش ماهوارهای، سپس مودم و در نهایت تلفن یا لپتاپ شما میرسد.
طبق آخرین آمار، در حال حاضر حدود ۳.۵ میلیارد نفر در جهان به اینترنت باکیفیت دسترسی ندارند و به همین دلیل دسترسی این افراد در سراسر دنیا به اینترنت سریع با قیمت مناسب به یکی از اهداف مهم شرکتهای این حوزه تبدیل شده است.
شاید یکی از مهمترین دلایل استفاده از اینترنت ماهوارهای، عدم دسترسی به سایر گزینههای اتصالات مانند کابل یا Dial-up باشد، ضمن اینکه این سرویس اینترنتی، سرعت بسیار بالاتری را نسبت به روشهای دیگر در اختیار کاربران قرار خواهد داد، برخی از کارشناسان معتقدند که سرعت اینترنت ماهوارهای ۱۰ تا ۳۵ برابر سریعتر از سرویس Dial-up است.
از دیگر مزایای اینترنت ماهوارهای این است که مصارف بالای پهنای باند را کنترل میکند و این یکی از نکات کلیدی است که سرعت و کیفیت اینترنت ماهوارهای تحت تاثیر تعداد زیاد کاربران قرار نخواهد گرفت؛ اما همه چیز همانطور که ما فکر میکنیم عالی نیست چراکه اینترنت ماهوارهای به دلیل اینکه در رفت و برگشت باید از جو زمین عبور کند و ۲۳ هزار مایل از زمین دورتر است، شرایط بد آب و هوایی کاملاً بر روی کیفیت اینترنت اثرگذار خواهد بود.
اما مهمترین پروژه اینترنت ماهوارهای در جهان مربوط به “استارلینک” است، استارلینک یک پروژه ماهوارهای است که از سال ۲۰۱۵ توسط شرکت فضایی “اسپیسایکس” برای دسترسی مردم جهان به اینترنت پرسرعت ماهوارهای توسعه داده شده است و هدف خود را رساندن اینترنت به مکانهایی با دسترسی ناپایدار، غیرممکن و گران اعلام کرده است و البته تنها در برخی از کشورها از جمله نیوزلند، آلمان، بریتانیا، ایالات متحده و کانادا در دسترس کاربران است.
استارلینک توسعه خود را از سال ۲۰۱۵ آغاز کرد و دو ماهواره آزمایشی را در فوریه ۲۰۱۸ به فضا پرتاب کرد و در سال ۲۰۲۰ ماهوارههای آزمایشیِ اضافی به فضا پرتاب شدند و امروز استارلینک بیش از ۱۳۰۰ ماهواره برای این هدف به فضا پرتاب کرده است که این ماهوارهها با لیزرهای فضایی به یکدیگر متصل خواهند شد. وزن هر کدام از این ماهوارهها حدود ۲۶۰ کیلوگرم و قیمت هر کدام از آنها نیز ۲۵۰ هزار دلار است و از جدیدترین تکنولوژی روز دنیا برای ساخت آن استفاده شده است. این ماهوارهها در ارتفاع ۵۵۰ کیلومتری از سطح زمین قرار میگیرند و استارلینک اعلام کرده است که تا پایان سال ۲۰۲۱ بیشتر نقاط دنیا را تحت پوشش اینترنت قرار خواهد داد. استارلینک هدف نهایی خود را قرار دادن بیش از ۴۲ هزار ماهواره در مدار تعیین کرده است که کل کره زمین را تحت پوشش این نوع اینترنت قرار خواهد داد.
شاید سادهترین نوع نگاه به اینترنت ماهوارهای در بین عموم مردم این است که با روشن کردن یک وایفای ساده میتوانیم به اینترنت دسترسی پیدا کنیم در حالی که برای استفاده از اینترنتهای ماهوارهای به تجهیزات خاصی از جمله یک دیش، آدابتور برق، چندین متر کابل و یک روتر وایرلس احتیاج داریم؛ محتویات کیت استارلینک برای مشتریان، شامل آنتن ماهوارهای، پایه، منبع تغذیه و روتر وایفای است.
“ایلانماسک” بنیانگذار اسپیسایکس گفته است که راهاندازی اینترنت ماهوارهای برای کاربران کمتر از ۳ دقیقه طول خواهد کشید؛ طبق ادعای ایلانماسک و مدیران پروژه استارلینک، سرعت اینترنت ماهوارهای در این پروژه بین ۵۰ تا ۱۵۰ مگابیت بر ثانیه است که البته همانطور که گفته شد شرایط آب و هوایی و … میتواند برای این سرعت تاثیرگذار باشد و حتی مشاهده شده است که سرعت اینترنت ماهوارهای استارلینک تا ۳۵ مگابیت بر ثانیه نیز کاهش پیدا کرده است.
نکته جالب این است که که ایلان ماسک به عنوان یکی از ثروتمندترین افراد دنیا اعلام کرده است که از درآمد اینترنت استارلینک میخواهد برای تامین هزینه پروژه سکونت در مریخ و بقیه پروژههای بلندپروازانه خود استفاده کند و پیشبینی خودش نیز از درآمد استارلینک سالانه ۳۰ میلیارد دلار است.
شبکه سیانبیسی یک پرسشنامهای را از کاربران اینترنت ماهوارهای استارلینک گرفته است و از آنها درباره میزان رضایتشان از این نوع اینترنت سوال کرده است؛ هزینههای اولیه این کاربران از ۵۵۰ دلار تا ۸۰۰ دلار متغیر بوده است و براساس مالیات پرداختی، هزینه حمل و نقل، تجهیزات اضافی مورد نیاز متفاوت است، اما بیشتر کاربران قیمت ماهانه ۹۹ دلار را عادلانه میدانند.
شرکت اسپیسایکس در ماه فوریه به کمیسیون ارتباطات فدرال اعلام کرده است که سرویس اینترنت ماهوارهای بیش از ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه سرعت بارگیری، ۲۰ مگابیت بر ثانیه سرعت بارگذاری و تاخیر ۳۱ میلیثانیهای دارد که این تاخیر شامل زمان از دست رفته برای رفت و برگشت از مبدا تا مقصد است.
ایلانماسک اخیراً نیز اعلام کرده است که عملکرد و سرعت اینترنت ماهوارهای این شرکت با پرتاب ماهوارههای بیشتر بهبود پیدا خواهد کرد و سرعت آن به ۳۰۰ مگابیت بر ثانیه و تاخیر ۲۰ میلیثانیهای خواهد رسید.
اما فعالیتهای جاهطلبانه اینترنتی ایلانماسک در فضا، موجی از ترس در میان رقبا و کارشناسان ایجاد کرده است چراکه آنها معتقدند این میلیاردر آفریقایی_آمریکایی در حال ساخت یک انحصار قوی در فضا است که میتواند امنیت فضا و حتی محیط زیست را تهدید کند چراکه در حال حاضر ایلانماسک مجوز پرتاب ۱۲ هزار ماهواره را به فضا گرفته است و برای ۳۰ هزار ماهواره دیگر نیز درخواست مجوز کرده است.
شرکتهای رقیب و مطرح اسپیسایکس نیز از عملکرد این شرکت ناراضی هستند و انتقادات فراوانی را به نوع فعالیتهای استارلینک مطرح کردند؛ بسیاری از این شرکتها مدعی هستند که ماهوارههای استارلینک، سیگنالهای دستگاههای آنها را مسدود کرده و حتی باعث به خطر افتادن ناوگانهای آنها خواهد شد. تلاش ایلانماسک درحال حاضر در وضعیت بتا قرار دارد، اما کارشناسان معتقدند که این صنعت را با اختلال روبهرو کرده است و حتی باعث تحریک اتحادیه اروپا برای توسعه یک پروژه اینترنتی رقابتی مبتنی بر فضا شده است که احتمالاً جزئیات آن تا پایان سال جاری میلادی رونمایی خواهد شد.
رقبای دیگری نیز در این حوزه درحال فعالیت هستند که از جمله آنها “جفبزوس” مالک سابق آمازون است که از فعالیت این شرکت غول بر روی یک پروژه اینترنت ماهوارهای مشابه با نام “Project Jupiter” خبر داده بود و مدیران این شرکت مدعی هستند که سرعت بسیار بالاتری نسبت به استارلینک و چیزی حدود ۴۰۰ گیگابیت بر ثانیه را ارائه خواهند کرد، شرکت آمازون نیز مجوز ارسال ۳۲۰۰ ماهواره را از کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا دریافت کرده است.
استارلینک هماکنون بیش از ۱۳۰۰ ماهواره را در مدار پایین زمین اداره میکند و ماهانه نزدیک به ۱۲۰ ماهواره به این آمار اضافه میشود؛ بعد از درخواست اسپیسایکس از کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده برای قرار دادن ماهوارههای بیشتر، شرکتهای مختلف درخواست کاهش ماهوارههای ایلانماسک را داشتند که هنوز جوابی به این اعتراضات و درخواستها داده نشده است.
اسپیسایکس در ۵ مارس برای اتصال اینترنت ماهوارهای پروژه استارلینک به اتومبیلها، کامیونها، کشتیهای باربری و هواپیماها از کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) درخواست مجوز کرده است که در صورت موافقت با این درخواست، تحول بزرگی در صنعت حملو نقل جهان برداشته خواهد شد.
ایلانماسک در توییتی گفته بود که ترمینال استارلینک بسیار بزرگ است و برای برای نصب روی هواپیما، کشتی، کامیون و اتومبیلهای RV در نظرگرفته شده است و در جایی دیگر از اتصال استارلینک به خودروهای تسلا در سالهای آینده خبر داده بود.
اما در ایران رئیس مرکز ملی فضای مجازی درباره وجود اینترنت ماهوارهای و ضرورت مواجهه با آن گفته بود که کارگروهی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهوارهای تشکیل خواهد شد برای آنکه با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشهدار نشود، باید تدابیری صورت داد؛ وی همچنین خبر از قانونگذاری در حوزه اینترنت ماهوارهای برای کاربران و لزوم دریافت مجوز برای ارائهدهندگان این نوع اینترنت داده بود.
“سید ابوالحسن فیروزآبادی”، دبیر شورایعالی فضای مجازی، میگوید: “منظومههای ماهوارهای در حال آمدن هستند و با آمدن آنها، ممکن است که به یکباره کل شبکه ملی اطلاعات زیر سوال برود؛ اگر شبکه ملی اطلاعات نتواند خدمات بهتر، ارزانتر و با سرعت بیشتر و با تنوع بیشتر ارائه دهد، عملاً شبکه ملی، تحتالشعاع شبکههای جهانی اینترنت ماهوارهای که عمدتاً آمریکایی هستند قرار خواهد گرفت. برای آنکه با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشهدار نشود، باید شبکه اینترنت ثابت کشور را تقویت کرد. کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهوارهای تشکیل شده و باید برای شرکتهایی که خدمات منظومههای ماهوارهای را ارائه میکنند، مقررات تدوین شود و برای کسانی که در کشور از آن استفاده میکنند، مجوز صادر شود”.
مرکز ملی فضای مجازی مهمترین چالشهای پیشروی ایران در حوزه اینترنت ماهوارهای را “بهره برداری از فرصتها و پیشگیری از آسیبها”، “ظرفیتها و نیاز کشور”، “لزوم فعالیت اپراتورهای ماهوارهای در چارچوب قانون” و ” تعیین راهبرد و تدوین طرحهای کلان در کارگروه منظومههای ماهوارهای” میداند. این مرکز تاکید کرده است که بومیسازی چرخه کامل زنجیره ارزش ماهواره و راهاندازی منظومههای ماهوارهای میتواند جان تازهای به صنعت فضایی ایران ببخشد.
در بیانیه مرکز ملی فضای مجازی ضمن اینکه پذیرفته است که منظومههای ماهوارهای، ارتباطات آینده را شکل میدهند، اعلام کرده است که کارگروه منظومههای ماهوارهای را با رویکرد بهرهمندی از فرصتهای جهانی و همچنین مواجهه با تهدیدهای این فناوری، ایجاد کرده است؛ این کارگروه در بالاترین سطح با حضور همه نمایندگان و نقشآفرینان صنعت فضایی، حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تنظیم مقررات ارتباطات و کسب و کار به منظور تدوین چارچوب مدیریت هوشمند حوزه منظومههای ماهوارهای از منظر فضای مجازی تشکیل شده است و آنطور که به نظر میرسد این کارگروهها مسئولیت تدوین راهبردها، طرحهای کلان ملی، مقررات، دستورالعملها و استانداردهای بهرهمندی از فرصتها و پیشگیری از آسیبهای احتمالی را از ابعاد مختلف فنی و توسعه زیرساخت، رگولاتوری، کسب و کار، حقوقی، ارتباطات بینالملل و دفاعی و امنیتی بر عهده دارند.
مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اهداف پیدا و پنهان پروژه اینترنت ماهوارهای در جهان تاکید کرده است: “پوشیده نیست که مدیریت هوشمند فرصتها و چالشهای کارکرد منظومههای ماهوارهای برای تمام حاکمیتها حتی کشورهای پیشرو در این زمینه از اولویت بالایی برخوردار است. از دامنه تأثیر فراگیر خدمات منظومهای میتوان به حوزههای فضای مجازی، ارتباطات و دسترسی به اینترنت، داده و محتوا، شبکههای زیرساختی در معماری ارتباطات، کیفیت دسترسی به خدمات اپراتوری، اقتصاد دیجیتال، امنیت و حاکمیت اشاره کرد”.
“محمدحسن انتظاری” عضو شورای عالی فضای مجازی میگوید: یک سال پیش قرار شد یک گروه تحقیقاتی داخلی، درباره موضوع اینترنت ماهوارهای یک کار تحقیقاتی انجام دهند. در این پروژه قرار بود این فناوریها بررسی شود و تاثیر آنها بر ایران دیده شود که تا جایی که اطلاع دارم این پروژه هنوز انجام نشده است! انجام پروژه تحقیقاتی در این زمینه هنوز درگیر کش و قوس است و نهادهای دارای مسئولیت، هنوز تصمیم جدی درباره آن اتخاذ نکردهاند. اما لازم است که این مطالعات و پژوهشها با تمرکز بر بخش حاکمیتی و بخش مقرراتی کشور انجام شود تا این بخشها هم، زمان لازم را در اختیار داشته باشند که مدلهای خود را تعیین کنند.
مباحث مربوط به اینترنت ماهوارهای به سازمان فضایی ایران در زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دولت مربوط میشود و سوال اینجاست که اساساً موضوع ما در قبال اینترنت ماهوارهای چیست و قانونگذاری که رئیس مرکز ملی فضای مجازی از آن خبر داده است، در کجا و توسط کدام نهادی صورت گرفته است؟ آیا با آمدن “اینترنت ماهوارهای”، شبکه ملی اطلاعات زیر سوال میرود؟
