موسیقی رپ که گاهی به عنوان موسیقی هیپ هاپ نیز شناخته میشود، سبکی از موسیقی عامهپسند است که آغاز آن در فرهنگ خیابانی درون شهری آفریقایی_آمریکایی است. در موسیقی رپ به جای خواندن به سبک آواز، اشعار گفته میشود. این نوع موسیقی اغلب با سختیهای زندگی سر و کار دارد و به وضعیت و مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی موجود در جامعه انتقاد و اعتراض دارد. هیپ هاپ عموماً بیشتر با اشعار پیچیده و قافیهدارش مشخص میشود تا موضوع. اگرچه شروع آن در صحنه موسیقی زیرزمینی دهه ۱۹۷۰ بود، اما امروزه به عنوان یک ژانر اصلی موسیقی شناخته میشود که در بین افراد با هر سن و پیشینهای محبوب است.
رکیکخوان اما پرطرفدار
در میان انبوهی از خوانندگان رپ فارسی که در سبکهای مختلف رپ فعالیت میکنند نام «تتلو» پررنگتر از سایر نامهاست. «امیرحسین مقصودلو» با نام مستعار تتلو یکی از پرطرفدارترین و تاثیرگذارترین خواننده رپ فارسی است که در سبک ریتم اند بلوز(B&R) فعالیت میکند و طرفداران زیادی در میان دهه هشتادیها دارد. استفاده مکرر از کلمات مستهجن و الفاظ رکیک در ترانههای تتلو که تا پیش از آن برای تابوشکنترین خوانندهها هم ممنوعه بود، از او خواننده متفاوتی در بین طرفداران موسیقی رپ ساخته است. اما حتی این کلمات رکیک نیز نتوانست محبوبیت او را در میان طرفدارانش کم کند و عده زیادی از آنها استفاده از این کلمات را دلیلی بر صداقت تتلو میدانند. رکیک بودن در آهنگهای او تا جایی پیش میرود که حتی عنوان بعضی از آهنگهای او نیز مستهجن است.
خشونت از تصویر تا کلام و افکت
آهنگهای امیر تتلو را نمیتوان از ویژگیهای شخصیتی و شرایط زندگی سخت او در دوران کودکی جدا دانست. تتلو خانواده و به ویژه پدر و مادرش را مقصر و مسئول این رنج و سختیها میداند و خشم خود از آنها را با استفاده از ناسزا و توهین به والدینش در برخی از آهنگهایش نشان داده است. علاوه بر استفاده مکرر از الفاظ رکیک و مستهجن در متن آهنگ، بیشترین مفهومی که در آهنگهای تتلو به چشم میخورد مفهوم خشونت است. خشونت در آثار تتلو در قالب خشونت کلامی است که با کلمات نفرتانگیز و با لحن خشمگین بیان میشود. تصاویر نمایه ترانههای او با عکسهای ترسناک و پس زمینههای تاریک، استفاده از افکتهایی مانند صدای تیراندازی و رگبار در بعضی از آهنگها نیز تا حد زیادی خشم و خشونت پنهان در این آهنگها را به مخاطب منتقل میکند. خشونت عریان در قالب کلمات، تصویر و افکتها مخاطب را دعوت به بروز خشم میکند. اشاره به مصرف مواد مخدر مانند گل و مصرف مشروبات الکلی در آهنگهای تتلو قبح استفاده از این مواد را به خصوص در میان نوجوانان از بین میبرد.
مردی که زیاد کلمه میداند
در نگاه اول آهنگهای تتلو تصویر سیاه و غمزدهای را از شرایط جامعه ترسیم میکند اما متن ترانههای تتلو تنها شامل کلمات رکیک و الفاظ مستهجن نمیشود. کلمات عاشقانه و امیدبخش نیز تا حد زیادی در متن ترانههای او دیده میشود. از میان ۱۰۰ کلمه برتر که از متن ۱۲۵ ترانه تتلو استخراج شد کلماتی مانند دل، خونه، عشق، روز، فکر، زمین، آدم، چشم و …. از پر تکرارترین کلمات بودهاند. این کلمات با مهارت خاصی در کنار هم چیده میشوند و با اینکه خوانش سختی دارند اما مخاطب را با خود درگیر کرده و حتی به فکر فرو میبرد. تتلو در میان آهنگها از عبارتهایی استفاده میکند که مفاهیم جالبی دارند. برای مثال «من از دیوانهها دیدم هزاران عاقلِ مرده».
تصویر نمایه یا شناسنامه آهنگ
کاور یا تصویر نمایه یک ترانه معرف بخشی از محتوای آن ترانه است. بررسی تصاویر ترانههای تتلو از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ نشان میدهد که این تصاویر در طول این سالها تغییرات محسوسی به لحاظ تصویرپردازی، رنگ، نور داشته است. سادگی تصاویر از بین رفته و تصاویر با رنگهای آبی، بنفش، سیاه، سبز، قرمز در زمینه تاریک و تیره کار شده است. هر چه از سالهای مهاجرت او از ایران میگذرد، تصویر نمایه آهنگها نیز تغییرات بیشتری داشته است. تتلو در اغلب این تصاویر از چهره خود استفاده کرده است و در قالب رهبر در مرکز این تصاویر قرار دارد. حیواناتی مانند گرگ، عقاب، شیر، افعی، جغد، خفاش و…. نیز در بیشتر تصاویر نمایه آهنگهای او دیده میشوند.
امیر تتلو صدای گیرایی دارد و لحن ساده و صمیمی او در آهنگها بر این گیرایی تاثیر دارد. فراز و فرود و تغییر لحن و صدای تتلو را در آهنگهایش را نیز به وضوح میتوان درک کرد. صدای او در بعضی از آهنگها قوی، محکم و در برخی دیگر لحن صدای او خسته و محزون است و کلمات سنگین و کشدار ادا میشوند. این تغییر در لحن و صدا و بیان کلمات و حتی در مواردی استفاده از کلمات توهینآمیز به مقدسات را میتوان ناشی از مصرف مواد روانگردان دانست.
پر حاشیه و محبوب در مجازی
اگرچه تتلو با حواشیها و موضعگیریهای تندش در مورد موضوعات مختلف در شبکههای اجتماعی به شهرت رسید و این حواشی از او تصویر فردی بیقید و بند ساخته است، اما بررسی ۱۲۵ ترانهای که از سال ۹۶ تا سال ۱۴۰۱ خوانده است نشان میدهد او خط سیر فکری مشخصی در بعضی از موضوعات دارد. برای مثال در بسیاری از آهنگها به موضوع عشق، وفاداری و خیانت اشاره کرده است. تتلو در یکی از ترانههایش با نام «قهرمان» به قهرمانهای مختلف در زندگی مانند پدر و مادر اشاره میکند. او در این ترانه از شهدای مدافع حرم، شهدای گمنام و حتی سردار سلیمانی هم با عنوان قهرمان یاد میکند. وطن در ترانههای او ارزش و جایگاه ویژهای دارد و با اینکه انتقاد و اعتراضات تندی علیه وضعیت موجود در کشور دارد اما ایران را دارای هویت میداند که البته این نگاه در ترانه اخیر او بعد از ناآرامیهای اخیر به شدت دچار تغییر شده است.
هر اندازه که تتلو در میان بزرگترها به دلیل ظاهر، پوشش و ادبیاتش منفور است اما در میان دهه هشتادیها جایگاه ویژهای دارد. این موضوع را میتوان از حمایتهای طرفدارانش در شبکههای اجتماعی و استقبال و حضور پرشور آنها در کنسرتهایش دریافت. علاقه این نسل به اعتراض در قالب موسیقی زنگ هشداری است برای اهالی فرهنگ و هنر تا نیاز و ذائقه این نسل را در این بخش به خوبی بشناسد و برای رفع این نیاز تلاش کند.
وحید شمسایی درباره گفتگوی لایوش با تتلو به خبرورزشی گفت: او چند وقت پیش ارتباطی از طریق اینستاگرام با ادمین من برقرار کرد و میخواست بداند چه تمریناتی انجام بدهد و در نهایت پیشنهاد لایو مطرح شد.
