علی سلطان محمدی در رابطه با موضوعی که در دیدار با سخنگوی دولت نسبت به مسائل و مشکلات پیش آمده در نقده هنگام تحویل جنازه همسرش، مطرح کرده بود، افزود: کارشکنی‌ها و مانع‌تراشی‌هایی صورت گرفت ولی رسانه‌ها برای جذب مخاطب آتش مطلب را تندتر کردند.

وی افزود: در نقده اتفاق‌هایی افتاد که فشار روانی زیادی به ما وارد کرد ولی طوری نبود که بخواهند به زور از ما رضایت بگیرند.

وی تصریح کرد: هنگامی که شب به نقده رسیدیم  و به بیمارستان امام خمینی (ره) رفتیم، متصدی دفتر پرستاری پس از صحبت با فرماندار در پاسخ به سوال ما مبنی بر اینکه انتقال جنازه چقدر طول خواهد کشید؛ به ما گفت که اگر شکایت داشته باشید زیاد طول خواهد کشید ولی در صورتی که شکایتی نداشته باشید کارهای انتقال جنازه سریع‌تر انجام خواهد شد.

همسر خبرنگارایسنا اظهار کرد: فرماندار نقده ضمن تکرار حرف‌های مسئول دفتر پرستاری نقده در خصوص پیچیده شدن کار در صورت شکایت، تاکید کرد برای تحویل اجساد نیاز به مدارک و هویتی ولی دم و متوفی است.

سلطان‌محمدی در تشریح مشکل پیش آمده گفت: بعد از این که به فرماندار گفتم همسر شرعی مهشاد کریمی هستم نه رسمی، اصرار فرماندار که گویا با هماهنگی دادستانی بود مبنی بر این که  باید پدر مهشاد کریمی و خانواده ریحانه یاسینی برای تحویل جنازه حاضر باشند شروع شد.

وی با اشاره به اینکه قبل از حرکت به سمت ارومیه مرتب از او خواسته شده که نیاز به سفر نیست و پیکرهای مهشاد و ریحانه صبح به تهران فرستاده خواهد شد، خاطرنشان کرد: این مسئله به روشنی نشان می‌داد که از ابتدا هیچ نیازی به حضور خانواده‌ها نبود و وقتی این موضوع را در کنار اصرار برای عدم شکایت قرار می‌دهیم برداشتی به جز قصد مقامات محلی برای کسب رضایت از اولیای دم قبل از تحویل اجساد ندارد.

همسر خبرنگار ایسنا اضافه کرد: این اصرارها از زمان رسیدن به نقده تا صبح روز بعد ادامه داشت و بعد از  پیگیری‌هایی که از همان شب با تهران داشتم موفق به کسب نیابت قضایی شدیم و پرونده از دست دادستانی نقده خارج شد و مشکل برطرف شد.

گفتنی است بعدازظهر روز پنجشنبه 2 تیرماه اتوبوس حامل خبرنگاران محیط زیست در بازگشت از تونل خط انتقال آب به دریاچه ارومیه در مسیر نقده دچار سانحه شد و دو تن از خبرنگاران “مهشاد کریمی” از ایسنا و “ریحانه یاسینی” از ایرنا جان خود را از دست دادند.
 

«۳۰ ثانیه بیشتر طول نکشید. اشهدم را خواندم و خودم را به دست تقدیر سپردم.»

این چند جمله روایت همان لحظه‌ای است که مسافران اتوبوس مرگ، دنیا دور سرشان چرخید، دو نفرشان همانجا آسمانی شدند، باقی به بیمارستان رفتند و یک‌نفرشان همچنان در بیمارستان بستری است؛ ابراهیم نژادرفیعی، خبرنگار خبرگزاری تسنیم.

ارومیه هنوز میزبان نژادرفیعی است چون یک لخته خون در ریه‌اش ایجاد شده و نمی‌توان او را به تهران منتقل کرد. دوتا از مهره‌های کمر و یکی از دنده‌هایش هم شکسته است.

روایتش را اینگونه آغاز می‌کند: «حدود ۳۰ نفر بودیم. ۲۰ خبرنگار و مابقی از ستاد احیای دریاچه ارومیه و سازمان محیط زیست. ساعت پنج صبح فرودگاه بودیم و ساعت ۶ و نیم هواپیما از زمین بلند شد. وقتی به مقصد رسیدیم دیدیم برنامه فشرده‌ای گذاشته‌اند و بدون هیچ استراحتی بازدیدها از همان دقایق ابتدای ورود به آذربایجان غربی آغاز شد و تا ساعت ۶ بعد از ظهر که حوالی زمان وقوع حادثه بود ادامه داشت. تا آن موقع هم همکاران تقریبا ناشتا بودند و فقط یک لقمه بینشان توزیع شده بود.»

او ادامه می‌دهد: «قبل از سفر، روابط عمومی سازمان محیط زیست برای هماهنگی‌ها با من تماس گرفت اما آنطور که شنیده‌ام ستاد احیا میزبان اولیه ما بود.»

بوی لنت می‌آمد

نژادرفیعی ادامه این سفر مرگبار را تعریف می‌کند: «پس از بازدید از سد و دریاچه به منطقه‌ای رفتیم که در آن همکاران در یک بالابر وارد تونل شدند تا فرایند انتقال آب‌های مرزی را ببینند. لباس بچه‌ها بعد از بازدیدی طولانی و طاقت‌فرسا خیس و کثیف شده بود و آن بالابر هم شرایط مناسبی نداشت. من سوار بالابر نشدم. به نظرم خبرنگاران محیط زیستی یک جسارت خاصی دارند.»

و روایت از وضعیت اتوبوس: «در زمان رفت، دقایقی که پشت سر راننده نشسته بودم بوی لنت به مشامم رسید. از راننده پرسیدم که آیا منشاء این بو طبیعی است؟ او گفت مشکل خاصی نیست و چون زیاد ترمز کردم بو بلند شده است. چون خونسرد بود من گمان کردم که حتما مشکل خاصی وجود ندارد.»

از جاده فرعی بازگشتیم

این خبرنگار با اشاره به آنچه در مسیر بازگشت بر خبرنگاران گذشته است، می‌گوید: «قرار بود ساعت چهار و نیم خبرنگاران در محلی که برای ناهار تدارک دیده بودند حاضر شوند اما پس از بازدید از این مکان، ساعت حدود پنج و ربع شده بود و به دلیل اینکه برنامه مطابق زمانبندی روابط عمومی پیش نرفت، مسیر بازگشت را تغییر دادند. مسیر رفت جاده نسبتا بهتر و به قول خودشان جاده اصلی بود اما زمان برگشت، اتوبوس از یک جاده فرعی راهی شد تا زودتر به مقصد برسیم. جاده برگشت، خاکی و باریک بود و آنطور که شنیده‌ام برای اینکه زودتر به ادامه برنامه‌ها برسیم این مسیر از سوی روابط عمومی انتخاب شده بود. این جاده به شکلی بود که دو ماشین همزمان نمی‌توانستند از آن عبور کنند و برای عبور اتوبوس، ماشین دیگر باید با سرعت کم و با احتیاط حرکت می‌کرد.»

به راننده می‌گفتند تندتر برو

نژادرفیعی در روایت خود از لحظات منتهی به وقوع حادثه می‌گوید: «یک طرف جاده دره و طرف دیگر صخره بود. من به دلیل اینکه جلوی اتوبوس نشسته بودم می‌شنیدم که یک نفر از مسئولان اجرایی از سرعت کم اتوبوس گلایه داشت. راننده ابتدا با سرعت کم حرکت می‌کرد اما در مسیر بازگشت گویا کمی به سرعت اضافه شده بود. اعضای روابط عمومی و مسئولانی که همراه ما بودند با ماشین شاسی‌بلند جلوتر از اتوبوس در حرکت بودند. همین مساله احتمالا باعث می‌شد که بیشتر به راننده برای بالابردن سرعت فشار وارد شود.»

فریاد زد کمربندها را ببندید

«کمی که گذشت شخصی از جلوی ماشین بلند فریاد زد کمربندها را ببندید. در آن لحظه اولین چیزی که به ذهنم آمد این بود که او دارد شوخی می‌کند. بچه‌ها هم در حال گپ و گفت با هم بودند اما ناگهان دیدیم خبرنگارانی که جلوی اتوبوس نشسته‌اند بلند فریاد می‌زنند «یا ابوالفضل، ترمز بریده». فضای اتوبوس به طور کامل عوض شد و سرعت اتوبوس افزایش یافت. چپ و راست خودم را نگاه کردم و دیدم کمربندی وجود ندارد و تنها قسمت قفل کمربند بود. بعد از حادثه از خبرنگاران دیگر که پرسیدم خیلی‌ها گفتند صندلی ما هم کمربند نداشت. احتمال دارد که یا طناب زیر صندلی بوده باشد یا اینکه برخی از صندلی‌ها کمربند نداشتند. اتوبوس یک لحظه به سمت گاردریل رفت و وسط جاده آمد و محکم به صخره برخورد کرد. اول شیشه‌ها به سمت صورت همکاران خرد شد و به نظر می‌رسید که راننده کنترل اتوبوس را به دست گرفته و شرایط تحت کنترل است اما مجدد اتوبوس در یک سرپایینی قرار گرفت و نمی‌دانم چرا راننده نتواست اتوبوس را کنترل کند و مجددا ماشین دور گرفت. جاده ناهموار بود و حاشیه جاده همسطح نبود که همین موضوع موجب شد اتوبوس واژگون شود. کل زمانی که متوجه شرایط غیرعادی شدیم تا این لحظه، ۳۰ ثانیه بیشتر طول نکشید. من در این زمان اشهدم را خواندم و خودم را به دست تقدیر سپردم. در ثانیه‌های آخر، صندلی جلویی را محکم بغل کردم. افرادی که کمربند خود را بسته بودند یا صندلی جلویی را چسبیده بودند از صندلی جدا نشدند اما برخی افراد هنگام واژگونی اتوبوس به سمت ما پرتاب و افرادی که وزن سبک‌تری داشتند یا به دلایل دیگر از اتوبوس خارج شدند.»

از انفجار ترسیدیم

این خبرنگار بعد از واژگونی را اینگونه روایت می‌کند: «وسایلی که داخل اتوبوس بود روی همکاران ریخته بود و وزن همکاران روی یکدیگر نیز فشار وارد می‌کرد. همان دقایق ابتدایی حادثه یکی از همکاران بلند فریاد می‌زد که پاهایم کجاست؟ یکی از پاهایش شکسته و از زیر آوار با شیبی تقریبا عمودی بیرون زده بود. در آن لحظه یکی گفت بنزین یا گازوئیل در حال نشت‌کردن است و احتمال انفجار اتوبوس وجود دارد. این ترس باعث شد افراد از روی فرد مصدوم عبور کنند. در این شرایط تنها کاری که توانستم با وجود شکستگی‌های خودم انجام دهم خالی‌کردن آوار از روی او بود تا بقیه از رویش رد نشوند. خدا را شکر بعدا که پرس و جو کردم فهمیدم آن همکار با چند عمل جراحی شرایطش بهبود یافته اما باید چند ماه استراحت و درمان کند.»

آن دو عزیز …

و ماجرای مرگ مهشاد کریمی و ریحانه یاسینی: «افرادی که جثه کوچک‌تری داشتند توانستند از زیر وسایل خارج شوند اما من به دلیل آسیبی که به کمرم وارد شده بود دیگر نتوانستم حرکت کنم. صدای همکاران را می‌شنیدم. متوجه شدم که دو نفر از خبرنگاران در زیر اتوبوس مانده‌اند و باوجود تلاش همکاران و رانندگان خودروهای دیگر، موفق نشده‌اند آنها را خارج کنند. دو عزیز خبرنگار که همسفر ما بودند درجا فوت کردند و بر قلب ما زخم زدند.»

او ادامه می‌دهد: «در آن منطقه تلفن آنتن نمی‌داد و یکی از همکاران که حال بهتری داشت برای برقراری ارتباط و تماس تلفنی با نیروهای امدادی بالای صخره رفت. نیروهای امدادی حدود ۱۰ دقیقه بعد از حادثه رسیدند و آمبولانس به حد کافی حاضر شد. لحظات بسیار سختی را در آن زمان تجربه کردیم و هرگز از یاد نخواهیم برد. بعد از وقوع حادثه مسئولانی به عیادت من آمدند و گفتند که بررسی‌ها نشان می‌دهد ترمز اتوبوس سالم بوده و احتمالا راننده هول کرده است. مسئولان محیط زیست هم در گوشی موبایلشان عکس معاینه فنی اتوبوس را به من نشان دادند. این حادثه هرچه بود، داغ بزرگی بر دل خبرنگاران گذاشت؛ کسانی که مظلومانه به دنبال حق دیگران هستند اما برای خودشان چیزی نمی‌خواهند. ای کاش هزینه گل‌هایی که برای مهشاد و ریحانه عزیزمان کردید را برای یک وسیله نقلیه مناسب می‌دادید تا امروز حال دلمان این نباشد.»

جمعی از اهالی رسانه در اعتراض به وقوع حادثه واژگونی اتوبوس خبرنگاران محیط‌زیست در ارومیه و فوت دو خبرنگار ایسنا و ایرنا و عدم پاسخگویی سازمان محیط زیست در قبال این حادثه، در مقابل این سازمان حاضر و خواستار عذرخواهی و استعفای «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست شدند.

همچنین در پایان این تجمع، بیانیه‌ای در جمع اصحاب رسانه و برخی مدیران قرائت شد، که در آن بر روشن شدن تمام ابعاد حادثه واژگونی اتوبوس و برخورد قضایی با عاملان این حادثه تاکید شده بود.

رئیس سازمان محیط زیست گفت که اتوبوس خبرنگاران محیط زیست برای مهمانان VIP در ارومیه مورد استفاده قرار می‌گرفت و اگر رئیس جمهوری یا معاون اول هم برای بازدید می‌آمد، از آن استفاده می‌شد.

در پی بروز حادثه تلخ واژگونی اتوبوس خبرنگاران در حوالی نقده ارومیه در حاشیه بازدید از پروژه احیای دریاچه ارومیه در روز دوم تیرماه که به فوت خبرنگاران ایسنا و ایرنا انجامید، نه تنها از مسئولان سازمان محیط زیست و ستاد احیای دریاچه ارومیه  کسی عذرخواهی نکرده و استعفا نداده، بلکه عیسی کلانتری -رییس سازمان حفاظت محیط زیست- مصرانه می‌گوید که «اتوبوس مناسبی برای این بازدید در نظرگرفته شده بود، چون معاینه فنی داشت و اگر رئیس جمهوری برای بازدید می‌آمد، از آن استفاده می‌شد».

مشروح گفت‌وگوی کلانتری به شرح زیر است:

در پی حادثه‌ای که برای اتوبوس خبرنگاران به وجود آمده است سوالات بسیاری برای اصحاب رسانه به وجود آمد و یکی از این سوالات این است که چرا در این حادثه تلخ و ناگوار هیچ کس مسئولیتی را بر عهده نمی‌گیرد و در بررسی‌های بسیاری که صورت گرفته کدام شخص یا دستگاه مقصر بوده و باید پاسخگو باشد؟ همه فقط می‌خواهند تقصیر را گردن یک راننده بیندازند.

شما وقتی می خواهید یک اتوبوس را بگیرید باید شرایط خاص خودش را داشته باشد. این اتوبوس شرایطش را داشت. تنها ۲۰ روز از صدور معاینه فنی‌اش می‌گذشت. اتوبوسی بود که برای مهمانان VIP در استان از آن استفاده می‌شد. راننده‌اش گواهی‌نامه پایه ۱ و بیمه داشت یعنی همه مسائلی که مربوط به اتوبوس بود را داشت.

این اتوبوسی بود که اگر آقای رییس جمهوری یا معاون اول هم می‌آمد، آن را می‌آوردند. به دلیل اینکه اتوبوس مرتب و مجهزی بود و پذیرایی در آن راحت بود و شرایط کرونایی در آن می‌توانست به خوبی رعایت شود. اتوبوس هیچ مشکلی نداشت و همه ضوابط فنی را داشت و چه کار می‌کردیم؟ خب راننده در سرازیری آمده و ترمزش خالی کرده است و تصادف اتفاقیست که افتاده است و چه مسئولیتی باید داشته باشیم؟

این اظهارات شما با بعضی از صحبت‌های خبرنگاران حاضر در این اتوبوس متفاوت است. برخی از همین خبرنگاران در هتل جلوی خود شما نشستند و گفتند که اتوبوس از همان ابتدا ترمزش کار نمی‌کرد و راننده با دنده ماشین را در آن پیچ و خم کنترل می‌کرد و مشکل ترمز داشته است.

راننده زمانی از دنده برای کنترل سرعت استفاده کرد که ترمزش مشکل پیدا کرد و در همان زمان کمک راننده اتوبوس بلند شده و دو دقیقه قبل از حادثه به همه خبرنگاران اعلام کرده که کمربندهایتان را ببندید. این اتوبوس شرایط استاندارد که همان معاینه فنی بود را داشت.

 اما خبرنگاران چیز دیگری می‌گویند؟ حتی می‌گفتند بعضی از صندلی‌ها کمربند نداشته است.

این اتوبوس کمربند ایمنی داشته و همه خبرنگاران کمربندشان را بسته بودند، کمک راننده هم دو دقیقه قبل از تصادف از آن‌ها خواسته که کمربندهایشان را ببندند و همه این‌ها را پلیس تحقیق کرده است. اتوبوس از پلیس راه عبور کرده و مهر تایید را گرفته است. آقایان می‌گویند چرا از جاده فرعی رفتید؟ خب سد و تونل در جاده فرعی بود. در جاده اصلی نبود. همیشه هم می‌رفتیم و یکی از دلایل انتخاب این اتوبوس این بود که همیشه از این مسیر تردد می‌کرد و راننده به منطقه آشنایی داشت.

یعنی همیشه این اتوبوس را می‌گرفتید؟

اصلا این اتوبوس برای مهمانان وی آی پی بود. این انوبوس را از کارخانه سیمان می‌گرفتیم.

 گفته می‌شود که چون اتوبوس رایگان بود، آن را گرفتید؟

اینطور نیست. در آنجا همه واحدهای تولیدی، ستاد احیاء را کمک می‌کنند و کارخانه سیمان اتوبوس را اجاره کرده و اتوبوس مدیران کارخانه سیمان بود.

 اتوبوسی که ۱۵ سال از ساخت آن می‌گذرد، چطور ممکن است همه امکاناتش کامل و برای برگزاری چنین تور رسانه‌ای مناسب باشد؟

این اتوبوس اگر امکاناتش کامل نبود، نباید به آن معاینه فنی می‌دادند.

اما از برخی اظهارات مسئولان اینگونه بر می‌آید که اصلا چک نشده است؟

پس ۲۰ روز پیش چه کسی به این اتوبوس معاینه فنی داده است؟

البته درباره معاینه فنی و نحوه صدور آن نیز ابهاماتی مطرح شده، آن را زیر سوال می‌برند و گفته می‌شود که صوری بوده است. نظر شما در این باره چیست؟

به هر صورت وقتی راننده یک اتوبوسی به شما می‌گوید که من معاینه فنی دارم و به مرکز صدور هم مراجعه می‌کنید و استعلام می‌گیرید و این معاینه فنی تایید می‌شود، چه باید کرد؟ اتفاقی است که افتاده است!

خبرنگاران می گویند بهتر نبود یک اتوبوس نوتر از یک شرکت حمل و نقل معتبر اجاره می‌کردید؟ البته شخصا هم سال‌ها در ماموریت‌های حوزه‌های مرتبط با منابع طبیعی و محیط زیست حضور داشتم و همواره امکانات از اتوبوس تا اسکان و… در حداقل ممکن برای خبرنگاران بوده است.

اتوبوس باید معاینه فنی و بیمه داشته باشد و راننده‌اش گواهینامه پایه ۱ داشته باشد؛ شرایطتش است. معاینه فنی که دارد یعنی از نظر فنی مشکلی ندارد، اما این اتفاقی است که افتاده است. چه می‌شود کرد؟

با توجه به بروز این حادثه ناگوار و تلخ آیا فکر نمی‌کنید که باید برای تورهای رسانه‌ای دیگر شرایط بهتری را برای خبرنگاران در نظر بگیرید تا با تعریف پروتکل‌هایی جلوی بروز چنین حوادثی را برای همیشه بگیرید؟

کلانتری: به نظر من وزارت ارشاد باید به‌صورت کلی ضوابط و پروتکل‌هایی را برای خبرنگاران به عنوان پروتکلی برای اعزام خبرنگاران اعلام کند تا همه دستگاه‌ها موظف به اجرای آن شوند.

آیا شما با هیچ کس از متولیان برگزاری این تور رسانه‌ای برخوردی نکرده‌اید؟

هم اکنون دادگاه در حال بررسی است و متولیان برگزاری این تور رسانه‌ای دیروز در ارومیه در دادسرا بودند و از پلیس راه تا مدیر محیط زیست، کارخانه سیمان، ستاد احیاء و مدیر پروژه همه‌شان را برای بازجویی احضار کرده بودند و باید منتظر باشیم، ببینیم چه می گویند و نتیجه به کجا خواهد رسید؟

اگر شما تخلفی را در این زمینه مشاهده کنید و به شما تخلف برخی در بروز این حادثه ثابت شود، با آن‌ها برخورد خواهید کرد؟

قطعا اگر تخلفی شده باشد، برخورد خواهد شد.

برخی از مسئولان استانی اظهارنظرهایی کرده بودند که داغ خبرنگاران را تازه‌تر کرد و بعضا گفته بودند که این اتفاق طبیعی بود و نیازی به این همه فضاسازی رسانه‌ای نداشت یا اینکه دریاچه ارومیه به شهید نیاز داشت و… . نظر شما در این زمینه چیست؟

حالا دیگر ما در حیطه آن‌ها دخالت نمی‌کنیم و خودشان باید پاسخگوی اظهاراتشان باشند.

 انتقاداتی به نحوه بازدید شما شده بود و خبرنگاران و مردم گفته بودند که نحوه نشستن شما و برخوردتان درست نبود و اینطور به نظر می‌رسید که برای شما مهم نیست که این اتفاق افتاده است.

این حرف‌های مزخرف چیست که زده می‌شود؟ ما ساعت ۴۵ دقیقه بامداد از بیمارستان به هتل رسیدیم و بندگان خدا (خبرنگاران) ناهار هم نخورده بودند. گفتم چیزی بخورید و ما هم می‌رویم بیمارستان دنبال زخمی‌ها. این چه حرفی است که می‌گویند  نحوه نشستن چرا اینجوری است؟ ساعت یک ربع به یک بامداد بود و همه خسته و کوفته. خانم‌ها هم که داخل هتل خسته و زخمی بودند و من به آن‌ها حق می‌دهم که عصبانی باشند. گفتیم پاشید برید دست و صورت‌تان را بشویید، غذا بخورید و به خودتان برسید و فردا با هم صحبت می‌کنیم.

اگر در آخر نکته‌ای دارید، بفرمایید.

ما از بروز این اتفاق بارها اظهار تاسف کردیم و به خانواده‌هایشان هم تسلیت گفتیم و همواره پیگیر زخمی‌ها هستیم. ان‌شاء الله این سه نفری هم که هنوز بستری هستند و حال خوبی دارند، به‌زودی مرخص می‌شوند. از اورژانس و بهداشت و درمان هم تشکر می‌کنم که با تلاش‌های به‌موقع و خوب جان دو نفر از خبرنگاران را نجات دادند و این تلاش‌ها باعث شد تا دیگر تلفات بیشتری ندهیم. نهایت سپاسگزاری و تشکر را از رییس دانشگاه علوم پزشکی استان، بهداشت و درمان استان همچنین پرسنل بیمارستان امام خمینی ارومیه دارم.