رسانه آمریکایی NBC News گزارش داده است که در عین حالی که دولت آمریکا ادعای نابودی کامل برنامه هستهای ایران را مطرح کرده، واقعیتها نشان میدهند ایران هنوز توانمندیهای جدی در این زمینه حفظ کرده است.
بر اساس گزارش ایسنا به نقل از NBC News، یکی از سه سایت غنیسازی اورانیوم ایران که در ماه گذشته هدف حملات آمریکا قرار گرفت، به شدت آسیب دیده و فعالیتهای آن بهطور قابل توجهی کاهش یافته. اما دو سایت دیگر هنوز بهخوبی در حال فعالیت هستند و گفته میشود تنها دچار خسارات جزئی شدهاند. منابع آمریکایی اعلام کردهاند که ایران میتواند با توجه به این وضعیت، طی چند ماه آینده دوباره فرآیند غنیسازی را شروع کند.
چهار مقام آمریکایی در این زمینه گفتند که این ارزیابی جدید بخشی از تلاشهای دولت ترامپ برای بررسی وضعیت برنامه هستهای ایران پس از حمله به تأسیسات است و در روزهای اخیر به برخی از نمایندگان کنگره، مقامات وزارت دفاع و کشورهای همپیمان آمریکا ارائه شده است.
همچنین گفته شده است که فرماندهی مرکزی آمریکا (CENTCOM) پیشتر طرحی بسیار گستردهتری برای حمله به ایران در دست داشته که شامل هدف قرار دادن سه سایت دیگر هستهای و همچنین طولانیتر شدن عملیات بود. این طرح به جای یک شب، چندین هفته زمان میبرد. اما ترامپ در جریان این طرح قرار گرفت و آن را رد کرد، چون معتقد بود این عملیات با خط مشی او که خروج از درگیریهای نظامی است، در تضاد است و همچنین نگرانی از تلفات بالا در دو طرف وجود داشت.
یکی از منابع آگاه به این موضوع گفت: «ما تمام گزینهها را آماده کرده بودیم، اما رئیسجمهور نمیخواست.»
ترامپ در سخنرانیای که چند ساعت پس از حملات داشت، این اقدامات را «یک موفقیت نظامی شگفتانگیز» خواند و ادعا کرد: «تأسیسات کلیدی غنیسازی ایران بهطور کامل نابود شدهاند.»
اما گزارش NBC News نشان میدهد که واقعیت این ادعای آمریکا را تأیید نمیکند و اگر یافتههای فعلی درباره وضعیت برنامه هستهای ایران تأیید شوند، ممکن است آمریکا دوباره وارد درگیریهای نظامی در منطقه شود.
دو مقام آمریکایی گفتند که در داخل دولت آمریکا و همچنین میان مقامات رژیم صهیونیستی، بحثهایی در جریان است که اگر ایران بهزودی نتواند با دولت ترامپ درباره یک توافق هستهای جدید توافق کند یا نشانههایی از بازسازی دوباره برنامه هستهای در آن دو سایت دیده شود، ممکن است حملات بیشتری ضروری شود.
این حملات در حالی اتفاق افتاد که ایران همواره تأکید کرده است برنامه هستهای آن تنها برای اهداف صلحآمیز و غیرنظامی است.
گزارش NBC News همچنین میگوید که ارزیابیهای جدید تنها یک نگاه اولیه به خسارتهای ناشی از حملات آمریکا است و فرایند جمعآوری اطلاعات احتمالاً ماهها ادامه خواهد یافت. مقامات آمریکایی معتقدند که این یافتهها در طول زمان ممکن است تغییر کنند و با پیشرفت کار، خسارتها بیشتر از آنچه در ابتدا گزارش شده بود، نشان داده شود.
در همین راستا، «آنا کلی» معاون سخنگوی کاخ سفید در بیانیهای گفت: «همانطور که رئیسجمهور گفته و کارشناسان تأیید کردهاند، عملیات “چکش نیمهشب” توانمندیهای هستهای ایران را کاملاً نابود کرده است. آمریکا و جهان به لطف اقدام قاطع رئیسجمهور امنتر شدهاند.»
«شان پارنل» سخنگوی پنتاگون هم در بیانیهای افزود: «اعتبار رسانههای دروغپراکن مانند وضعیت فعلی تأسیسات هستهای ایران است: نابودشده، مدفون در خاک، و بازسازی آنها سالها طول خواهد کشید. رئیسجمهور ترامپ صریح بود و مردم آمریکا میدانند؛ تأسیسات هستهای ایران در فردو، اصفهان و نطنز بهطور کامل نابود شدهاند. هیچ شکی در این مسئله وجود ندارد.»
او همچنین افزود: «عملیات “چکش نیمهشب” ضربه بزرگی به توان هستهای ایران وارد کرد؛ بهلطف اقدام قاطع رئیسجمهور ترامپ و شجاعت نیروهای یونیفورمپوشی که از این مأموریت حمایت کردند.»
تمرکز اصلی روی فردو
حملات آمریکا در ماه ژوئن، سه سایت اصلی غنیسازی ایران را هدف قرار داد: فردو، نطنز و اصفهان. دو مقام آمریکایی گفتند که آمریکا معتقد است حمله به فردو که یکی از مهمترین مراکز برنامه هستهای ایران بوده، توان غنیسازی در آن را تا دو سال عقب انداخته است.
در این میان، بیشتر اظهارات عمومی دولت آمریکا روی سایت فردو متمرکز شده است. در یکی از نشستهای خبری پنتاگون که در پاسخ به گزارش اولیه سازمان اطلاعات دفاعی (DIA) برگزار شد — که گفته بود برنامه هستهای ایران فقط ۳ تا ۶ ماه عقب افتاده — «پیت هگست» وزیر دفاع آمریکا و «دن کین» رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح، تأکید زیادی روی حمله به فردو کردند اما درباره حملات به نطنز و اصفهان توضیحی ندادند.
منابع آمریکایی گفتند که دولت آمریکا از قبل میدانست ایران در نطنز و اصفهان تأسیساتی دارد که حتی بمبهای سنگین GBU-۵۷ نیز نمیتوانند به آنها دست برسانند. این بمبها که برای نخستین بار در جنگ به کار گرفته شدند، بهخوبی میتوانستند تأسیسات عمیقاً مدفون در دل کوههای فردو را تخریب کنند. اما ایران از اوایل سال ۲۰۲۳ در نطنز در حال حفر تونلهایی در اعماقی فراتر از توان بمبهای آمریکایی بوده است. در اصفهان نیز تونلهایی وجود داشت که در دسترس نیروهای آمریکایی نبود.
در نطنز از بمبهای GBU-۵۷ استفاده شد اما در اصفهان فقط از موشکهای تاماهاوک استفاده شد.
جلسه محرمانه در کاخ سفید
مقامات کاخ سفید به NBC News گفتند که در پایان ماه ژوئن، جلسهای محرمانه با حضور «جان راتکلیف» رئیس سازمان سیا برگزار شد که در آن به قانونگذاران گفته شد برنامه هستهای ایران «به شدت آسیب دیده» و چند تأسیسات کلیدی «بهطور کامل نابود شدهاند.»
یکی از مقامات کاخ سفید که اجازه توصیف بخشی از محتوای این جلسه را داشت، گفت که راتکلیف اعلام کرده مرکز تبدیل فلز در نطنز که برای غنیسازی اورانیوم حیاتی است، بهطور کامل نابود شده و بازسازی آن «سالها» زمان خواهد برد.
همچنین راتکلیف گفته است که جامعه اطلاعاتی آمریکا بر این باور است که بیشتر اورانیوم غنیشده ایران در فردو و اصفهان مدفون شده است و استخراج مجدد آن برای ایران بسیار دشوار خواهد بود.
دو مقام آمریکایی گفتند که تاکنون هیچ نشانهای از تلاش ایران برای استخراج این مواد دیده نشده است.
یک مقام ارشد رژیم صهیونیستی که اخیراً در واشنگتن صحبت کرد، گفت که معتقد است بخشی از اورانیوم با غنای بالای ایران هنوز در زیر تأسیسات اصفهان مدفون است. این مقام افزود که این مواد برای ایران عملاً غیرقابل دسترس است زیرا تحت نظارت قرار دارد و در صورت تلاش ایران برای استخراج آن، حملات جدیدی انجام خواهد شد. همچنین این مقام اعلام کرد که رژیم صهیونیستی برنامه هستهای ایران را تا دو سال عقبافتاده میداند.
NBC News در ادامه گزارش داد که حتی اگر تمام تأسیسات هستهای ایران بهطور کامل نابود نشده باشند، مقامات آمریکایی و جمهوریخواهان این حملات را «موفقیتآمیز» میدانند زیرا «معادله راهبردی ایران را تغییر داده است.»
در همین حال، وقتی از ترامپ پرسیده شد که آیا در صورت گزارشهای اطلاعاتی مبنی بر اینکه ایران قادر به غنیسازی اورانیوم در سطحی نگرانکننده است، دوباره ایران را میزند یا نه، او پاسخ داد: «حتماً. بدون شک. قطعاً.»
طرح «همهجانبه» در دولت بایدن
یک مقام فعلی و دو مقام سابق آمریکایی گفتند که از پاییز گذشته و در طول بهار امسال، «ژنرال اریک کوریلا»، فرمانده سنتکام در دوران دولت بایدن، طرحی برای حمله «همهجانبه» به ایران طراحی کرده بود.
یکی از مقامات سابق گفت که این طرح بهگونهای بود که توان هستهای ایران را «واقعاً نابود» کند. بر اساس این طرح، آمریکا قرار بود ۶ سایت هستهای ایران را هدف قرار دهد و این اهداف بهصورت مکرر بمباران شوند.
منابع آگاه گفتند که در این طرح، سامانههای پدافند هوایی و موشکی ایران نیز هدف قرار میگرفتند و طراحان این عملیات انتظار داشتند که منجر به تلفات بالایی در ایران شود.
یکی از منابع آگاه گفت که دولت آمریکا انتظار داشت در صورت اجرای این طرح، ایران مواضع آمریکایی در مناطقی مانند عراق و سوریه را مورد حمله قرار دهد. او افزود: «این عملیات یک کمپین هوایی طولانیمدت بود.»
دو مقام سابق گفتند که برخی از مقامات دولت ترامپ معتقد بودند این طرح گسترده میتواند قابل اجرا باشد. ترامپ در جریان این طرح قرار گرفت اما آن را رد کرد چون نیازمند درگیری بلندمدتی بود که با خط مشی او سازگار نبود.
در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ در سال ۲۰۱۸، او آمریکا را از توافق هستهای ۲۰۱۵ میان ایران و قدرتهای جهانی — معروف به «برجام» — خارج کرد. این توافق محدودیتهایی بر برنامه هستهای ایران اعمال میکرد و در مقابل، تحریمهای اقتصادی کاهش مییافت. اما پس از خروج آمریکا و بازگرداندن تحریمها، ایران محدودیتهای مربوط به توافق را کنار گذاشت.
پیش از حملات هوایی، مقامات آمریکایی و بازرسان سازمان ملل گزارش دادند که ایران مواد شکافتپذیر کافی برای ساخت ۹ تا ۱۰ بمب هستهای داشته است.
از آن زمان، ترامپ در ظاهر به دنبال یک توافق جدید با ایران بوده که مانع دستیابی ایران به سلاح هستهای شود، اما در عمل، همسو با اهداف رژیم صهیونیستی، به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران دستدرانگی کرده است. این اقدام با پاسخ کوبنده ایران و حمله آن به پایگاه آمریکایی العدید در قطر همراه بود که خسارات جدی دید.
ایران همواره داشتن قصد ساخت سلاح هستهای را رد کرده و «سید عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران، این موضع را یک روز پیش از حمله آمریکا در مصاحبهای با NBC News دوباره تأکید کرد.
