برچسب: آسیب روانی

از آن روز که ویروس کرونا که بعدها به عنوان کووید-19 نامیده شد، اولین قربانیانش را از میان شهروندان چینی انتخاب کرد! نزدیک 15 ماه می‌گذرد.

شاید روزهای اول کمتر کسی فکر می‌کرد این تک یاخته میکروسکپی، عالمگیر شده و آسیب‌های عمیق جسمی و روحی بر انسان و ابعاد مختلف زندگی جوامع بشری برجای گذارد.

اکنون یکسال و اندی از آن روزیکه دستکش، ماسک و موادضدعفونی کننده، جزو ملزومات شخصی هر یک از شهروندان در سراسر جهان، قرار گیرد، می‌گذرد، اما همه این لوازم ضروری و آنچه که به عنوان بندهای پروتکل‌های بهداشتی، مدام تکرار و تکرار شده و در راس آن خانه نشینی، تنها از آلوده شدن جسم به ویروس پیشگیری می‌کند و هیچکدام راهکاری برای پیشگیری از اثرگذاری کووید-19 بر بعد روانی انسان و جامعه انسانی محسوب نمی‌شود.

این روزها حتی آنهایی که با شنیدن نام روانشناس و روانپزشک، سریع در موضع دفاعی قرار گرفته و واکنش‌های گاه سخت نشان می‌دادند، متوچه اهمیت دانش و صاحبان تخصصی شده‌اند که می‌توانند در حفظ و ارتقاء سلامت روان آنان، کمک کننده باشند؛ متخصصانی که نه تنها در زمان بیماری افراد را برای رسیدن به شرایطی بهتر یاری می‌دهند.

عضو هیئت علمی بخش روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز، در گفت و گو با ایسنا، به تاثیرات کرونا بر سلامت جامعه و مردم پرداخت و گفت: از هر منظری که نگاه شود کرونا برای سلامت روان افراد آسیب زا بوده است.

مسعود حسینچاری بیان کرد: درگیری افراد با استرس و ترس ناشی از ابتلا یا حتی مرگ و میر، بروز رفتارهای وسواسی برای تمیز نگه داشتن خود و منزل و…،حضور در محل کار و چگونگی انجام کار، مشکلات تحصیلات و آموزش، ارتباط و پیوند های عاطفی بین افراد در رفت و آمدهایی که مختل شده، باهم بودن افراد و افزایش تنش ها و اینکه مکانی برای تخلیه این تنش ها وجود ندارد، کاهش حضور افراد در مکان های عمومی که در گذشته راه حلی برای کاهش تنش بین افراد یا زوجین بود و….که در حال حاضر تعطیل شده باعث افزایش تنش و استرس بین افراد جامعه می شود.

حسینچاری با اشاره به اینکه تنهایی و ارتباط سخت بین افراد خانواده و اینکه امکان بیرون رفتن برای فرزندان در محیط بیرون چه محیط آموزشی مشکلاتی را ایجاد کرده است، خاطر نشان کرد: فرزندان ما با حضور در مکان های آموزشی، سرگرمی، تفریحی و…مهارت های اجتماعی و اجتناعی شدن را می آموختند، اما در حال حاضر از این فرصت محروم هستند.

وی با بیان اینکه ایام کرونا و پسا کرونا، مشکلات روانی متعددی برای افراد در هر سن و جنسی، به همراه داشته و دارد، اضافه کرد: در این ایام خواب و بیداری افراد بهم ریخته شده که باعث افزایش اختلالات روانی می شود، تغذیه افراد دچار مشکل شده است که این امر باعث چاقی یا اضافه وزن می خواهد شد.

دانشیار بخش روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز با بیان اینکه کرونا اتفاقی است که به ناگهانی وارد جامعه و زندگی شخصی و اجتماعی و….افراد شده است، گفت: کرونا مصداق کامل بحران است و در هر جنبه ایی که نگاه شود افراد نیازمند خدمات روانی هستند.

حسینچاری ادامه داد: روانشناسان نیز همانند دیگر افراد در شک حضور کرونا هستند چراکه چگونه یک روانشناس می تواتد خدمات خود را چه به صورت انلاین چه حضوری تنظیم کند، تغییر رویه مشاغل افراد خود تنش زا است و ناسازگاری ایجاد می کند و نیازمند مداخله است.

وی عنوان کرد: در این ایام بایستی به والدین در تربیت فرزندان مشاوره داد، فرزندان در چگونگی ارتباط با والدین، چگونگی انجام تکالیف  نیازمند مشاوره هستند، همسران در چگونگی ارتباط با یگدیگر و تنظیم امور خانه و در شرایطی که کارها از طریق دورکاری انجام می شود باید مشاوره داد، به افرادی که مراسماتی داشتند تغییراتی در آن ایجاد شده باید مشاوره داد، سوگوارانی که نمی توانند فرایند سوگ‌ را به طور طبیعی طی کنند باید مشاوره داد، همه این موارد جامعه را نیازمند واستفاده از خدمات روانشناختی می کند.

عضو هیئت علمی بخش روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز گفت: در حال حاضر ما  خدمات رسانی جسمانی نیز عقب هستیم چه برسد به خدمات روانی!
حسینچاری با تاکید بر اینکه لازم است بعد مدتی از شک اولیه ورود کرونا همراه هر تیم درمانی و هر قسمتی خدمات روانشناختی نیز ارائه شود، بیان کرد: اما چنین اتفاقی هنوز رخ نداده است اما امکان این موضوع بود که دولت چنین خدماتی را برای همه افراد جامعه ایجاد کند.

وی با اشاره به اینکه هنوز بر سر این موضوع که روانشناسان به عنوان کادر درمان برای دریافت واکسن تلقی شوند یا نه بحث وجود دارد، افزود: داستان بیمه خدمات روانشناسی سر درازی دارد، اگر شخصی نیازمند خدمات مشاوره ایی و روانشناسی باشد اکثر بیمه ها این خدمات را قبول نمی کنند، که دولت می توانست در این شرایط به سرعت به این موضوع رسیدگی کند.

دانشیار بخش روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز ادامه داد: از آنجایی که خدمات روانشناسی برای افراد اسیب پذیر زمان بر و گران قیمت است، و از آنجایی که اسیب های روانی و اجتماعی در این افراد بیشتر و دسترسی به خدمات کمتر است چرخه معیوبی ایجاد شده است که اسیب اجتماعی تولید می کند.

حسینچاری با اشاره نیاز است که صاحبان قلم و فکر وفرهنگ مکرر به سلامت روان افراد توجه کنند و ضرورت مراجعه به روانشناس را گوشزد کنند، گفت: نیاز است که این فکری که در جامعه ما نیز زیاد وجود دارد که افراد دارای اختلال روانی فقط نیازمند خدمات مشاوره هستند برچیده شود که در ساده ترین امور نیز می توان با یک روانشناس مشورت کرد.

وی عنوان کرد: زمانی که درد جسمانی به سراغ افراد می اید به هرقیمتی طالب مداوای خود هستند، اما روح های مریض و روان های رنجور را سالهای سال به همراه خود می کشانیم.

این استاد دانشگاه شیراز گفت: طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی سلامت چهار وجه  سلامت جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی دارد، اگر ۸۰ درصد بودجه های بخش سلامت را صرف سلامت جسمانی می کنید ۲۰ درصد را برای سه بعد دیگر سلامت نگه دارید، اگر این ۴ وجه باهم متوازن نباشند با سلامت جسمانی ما جامعه سالمی نخواهیم داشت.

خانه نشینی به تنهایی مشکل آفرین نیست

یک مشاور و روانشناس خانواده نیز در گفت و گو با ایسنا و با بیان اینکه نمی‌توان گفت که خانه نشینی در دوران کرونا عاملی برای ازدیاد افسردگی یا افزایش تنش و نزاع خانوادگی شده است، افزود: در حال حاضر خانواده هایی وجود دارند که با خانه نشینی توانسته اند سطح کار خود را ارتقا دهند و عامل  موفقیت یکدیگر باشند.

احمد طرماح گفت: در اکثر مواقع این خانه نشینی ها ممکن است مشاجره هایی را بین زوجین ایجاد کند و فرزندان را نیز از نظر مهارت های اجتماعی به رکود برساند و آسیب هایی را به خانواده وارد کند.

طرماح با بیان اینکه دوران کرونا آسیب هایی را به جامعه، خانواده یا روان شخص وارد کرده است، خاطرنشان کرد: در این دوران برخی دچار کرونا و گاها عزیزان خود را از دست داده اند و بدلیل شرایط خاص این ایام‌ نتوانسته اند در سوگ عزیز از دست رفته خود بنشینند.

وی اظهار کرد: در این ایام فرهنگ عزاداری ما ایرانی ها که سامل مراسم ختم، دورهمی برای تسلی خاطر بازماندگان، خواندن قرآن و …بود تغییر کرده ، که طبیعتا آثار روانی ایجاد خواهد کرد که ممکن است بعدا اثرات خود را نشان دهد، بایستی شرایطی باشد که  بتوان از آن پدیده سوگ عبور کرد و سازگاری بهتری با این مسئله داشته باشند.

طرماح با بیان اینکه روانشناس یکی از مشاغل یاورانه است، گفت: با پیچیده شدن اوضاع جامعه نیاز است که برخی افراد برای پیچ و خم شخصیت خود و اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهد از مشورت افراد که در زمینه های خاص تجربه دارند استفاده کنند.

وی با ذکر این مثال که زمانی از دوچرخه بیشتر استفاده می شد و تعمیرکار دوچرخه وجود داشت، به مرور تعداد موتور، ماشین و حتی ماشین های مدرن در جامعه افزایش یافت و به طبع نیاز مردم و  پیچیدگی وسایل تعمییرکار موتور و مکانیک متخصص نیز بیشتر شد، عنوان کرد: مسائل روز بشری نیز این چنین است در گذشته می شد با یک نفر عادی صحبت کرد و مسئله به راحتی حل شود اما امروزه با تخصصی شدن حوزه تحصیلات ، صنعت و اختلالات شخصیتی مباحث ازدواج ،مباحث خانوادگی و….باعث شده که افرادی نیازمند به مراجعه به گروهی که در این زمینه ها تخصص دارند باشند.

این مشاور و روانشناس خانواده خاطر نشان کرد: در بحث ازدواج در گذشته در یک شهر کوچک یا روستا همه افراد یکدیگر را میشناختند و در نهایت ازدواج انجام می شد، اما اکنون ازدواج یک تخصص است و نیاز به آگاهی جدی دارد، نگاه  و نگرش دختر و پسر تغییر کرده  و متفاوت شده است و نیاز است که متخصصینی به این حوزه ورود کنند تا  با روانشناسی شخصیت، اختلالات شخصیت و مسائل ازدواج آشنایی کافی داشته باشند.

طرماح ادامه داد: عمده مراجعین به روانشناسان افرادی هستند که احساس می کنند برای حل مسئله نیاز به همفکری دارند.

لزوم تقویت اقدامات مشاوره‌ای 

وی با اشاره به اینکه  در ایام کرونا  افرادی به صورت یاورانه و بسیجی در ایام کرونا خدمات مشاوره ایی و روانشناسی ارائه داده اند، افزود: دولت در زمینه خدمات مشاوره ایی در دوران کرونا و تسهیل گری در مباحث روانی از برنامه های جرائد و رسانه ها استفاده کرده است.

طرماح اظهار کرد: دولت باید به صورت قوی تری نسبت به کمک های حمایتی در رابطه با خدمات مشاوره ایی ورود کند و در ایامی که اکثر کسب و کار ها تعطیل هستند خدمات مشاوره ایی  تحت نظر بیمه انجام شود تا مردم با استقبال بیشتر بتوانند ضعف های روانی خود را برطرف کنند.

او بیان کرد: لازم است به جای یک روز یک هفته  برای روانشناس درنظر گرفته شود چراکه در همه جوامع نیاز است مشاوره و روانشناس به شکلی شناخته شود که همه انسان ها با هر سطح علمی و اجتماعی احساس نیاز به روانشناس را داشته باشند.

طرماح با بیان اینکه اکنون در کشورهای پیشرفته روانشناس و مشاوره از مشاغلی است که مراجعین زیادی دارند، عنوان کرد: دولت نیز از نظر بیمه این افراد را حمایت می کند.

وی با اشاره به اینکه به چند دلیل مراجعه به مشاور باید در جامعه احساس شود، گفت: در دوران کرونا و پیچیده شدن اوضاع  و گذر از یک مرحله اجتماعی به مرحله دیگر این نیاز احساس می شود که مردم با این پیچیدگی ها  آشنایی بیشتری پیدا کنند.

این مشاور و روانشناس خانواده گفت: از آنجایی که کار روانشناس با سه حوزه احساس، رفتار و افکار که اکثر انسان‌ها در این بخش‌ها دچار مشکند، ارتباط دارد، بنابراین شمار زیادی از افراد در گروهها و اقشار مختلف به شکلی نیازمند خدمات مشاور روانشناس هستند.

او ادامه داد: افرادی وجود دارند که توانایی کنترل خشم‌ و هیجان را ندارند، دچار افسردگی هستند، لبجاز و دچار اختلالات رفتاری و انفرادی و خلقی هستند، قدرت تصمیم گیری برای آنها مشکل است، در مباحث ازدواج با چالش مواجه هستند، نیازمند کسب مهارت در روابط زناشویی، خانوادگی، تربیت فرزندان هستند که روانشناسی می تواند آنها را پوشش دهد.

او با بیان اینکه جامعه ما باید از این معنا و مفهوم که هرکس که مشکل خاصی دارد باید به مشاوره یا روانشناس مراجعه کند،  فاصله بگیرد، عنوان کرد: در تعالیم دینی ما به موضوع که انسان های سالم در امور خود مشورت میگیرند اشاره شده است.

طرماح خاطر نشان کرد: یکی از مشکلات جدی موجود در جوامع امروزی بحث کنترل خشم، طلاق و ازدواج های نابسمان مشکل وجود دارد و آمار طلاق ها سیر صعودی و ازدواج سیر نزولی داشته که باید در این مباحث بیشتر از خدمات روانشناسی استفاده شود.

ارتباط مشکلات روانی با ابتلا به کرونا

وی با بیان اینکه براساس نظر کارشناسان کاهش سیستم ایمنی بدن باعث می شود فرد بیشتر در معرض کرونا قرار بگیرد، افزود: مباحث روانی چون خشم، ترس، کینه،بدبینی و… از عواملی است که سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.

طرماح ادامه داد: همان گونه که به فرد باید به سلامت جسم توجه داشته باشد لازم است به سلامت روح و روان خود خود نیز توجه کند و خود را در معرض آسیب های روانی قرار ندهد.

او با اشاره به اینکه بهتر از زمانی را که در خانه سپری می کنیم خود را با مطالعه، صحبت کردن و …مشغول کنیم ، گفت: این کارها بافت روانی فرد را تقویت و سیستم ایمنی را افزایش می دهد.

این مشاور و رانشناس خانواده گفت: استرس یکی از عواملی است که باعث کاه سیستم ایمنی و افزایش ابتلا به کرونا است، اگر بدن ما از سلامت روانی بالایی برخوردار باشد زمینه ابتلا به سایر بیماری ها نیز کاهش پیدا می کند.

 

دم‌دمای اسفند ماه بود که خبر مرگ دو هم‌وطن بر اثر ابتلا به کرونا در کشور پیچید، اوایل از حضورش هراس داشتیم اما نه خیلی… هنوز از حضور عزیزانمان غرق در لذت بودیم، خبری از واقعە مرگ هر روزه نبود.
در قرنطینە ماندیم، عید را در انزوا به سر بردیم، سیزدە بدر را در خانە بە در کردیم؛ مدام با خود می‌گفتیم این کرونا هم که مارکش چینی است، نمی‌تواند زیاد دوام بیاورد و به چند ماه نکشیده نابود می‌شود.

ماه‌ها در قرنطینه ماندن و خود را در خانه حبس کردن را به امید نابودی کرونا تحمل کردیم و در پس این همه امید و انتظار برای نابودیش حال چند صباحی بیش نمانده که کرونای چینی تولد یک سالگیش را در هیاهوی شیون شهر با افتخار جشن بگیرد.
حال که 9 ماه و اندی از حضور منحوسش در میانمان می‌گذرد هرگاه که تلفن خانه به صدا در می‌آید تن آدمی می لرزد از شنیدن واقعه شوم مرگ، آن هم بر اثر کرونا! انگار که شنیدن اخبار بد و مرگ اطرافیان بر اثر کرونا دیگر سرتیتر حوادث روزانه زندگی‌مان شده است.
درست نمی‌دانم اما انگار کرونا آمده است تا آدمی را جلوجلو به پیشواز مرگ ببرد؛ همچون مرکبی تیزپا که گویی برای بردن انسان‌ها به دیار باقی شتاب دارد؛ انگار این روزها کرونا تنها دلیل حادثه مرگ است، هر روز خبر می‌رسد که فلانی سال‌ها سرطان داشت اما بر اثر کرونا درگذشت، 80 سال داشت پیر بود و بشاش اما بر اثر کرونا در گذشت، سال‌ها قند خون و چربی خونش بالا بود اما بر اثر کرونا درگذشت! و شنیدن خبر مرگ عزیزان هر روز در گوش مردم شهر می‌پیچد و کوچه به کوچه شهر را در عزا فرو می‌برد.
هنوز صدای شیون دخترهایی را که کرونا با همه بی‌رحمی‌اش جان مادر جوانشان را گرفته بود در گوشم مدام تکرار می‌شود؛ دخترهایی کە بلند بلند به خدا التماس می‌کردند تا برای یک لحظە هم کە شدە جانی دوبارە بە مادرشان ببخشد تا بتوانند با او وداع آخری داشتە باشند.
درست است مرگ برای آدمی همیشه حقیقتی تلخ و جانگداز بوده و هست اما اگر هیچ هم که نباشد حداقل وداع آخر، دیدار آخر اندک جانی برای مقابله با سال‌ها دلتنگی را به آدمی تزریق می‌کند، اما کرونا با همه بی‌رحمی خود حتی اجازه آخرین وداع و یک دل سیر نگاه کردن آخرین تصویر را نیز از آدمی دریغ می‌کند.
خوب می‌دانم حتی اگر کرونا برود و نقاب از صورت مردم شهر بیفتد، ماتم از دست دادن عزیزان هیچگاه از حافظه مردم شهر پاک نخواهد شد و همچون خاطره پدربزرگ از طاعون سیاه، تا نسل‌ها قصه تلخ این روزها در گوش فرزندان و نوه‌هایمان نجوا خواهد شد؛ کم که نیست صحبت غم از دست دادن هزاران عزیز و یتیم شدن صدها فرزند و صدها پدر و مادر دلسوخته است.

داغی که تا به ابد در دل خواهد ماند…
سمیرا دختری 32 ساله که چند هفته‌ای می‌شود که از مرگ مادرش می‌گذرد، در حالی که بچه دو ساله‌اش را بغل گرفته است و دیگر رمقی برای صحبت کردن با کسی را ندارد، می‌گوید: همه‌اش تقصیر من شد! مرگ مادرم همه‌اش تقصیر من بود! این جمله را که می‌گوید کنجکاو می‌شوم.
ادامه داد: ماه‌ها بود که با کسی رفت‌و آمد نداشتیم نه کسی به ما سر می‌زد نه به کسی سر می زدیم دیگر از این همه تنهایی و انزوا و قرنطینگی به ستوه آمده بودیم یک شب دل را به دریا زدم و خانواده شوهرم را به منزلمان دعوت کردم و به خیال خود که به ظاهر همه ما سالم هستیم احتمال اینکه ناقل باشیم خیلی کم بود، از شما چه پنهان مدام با خود می‌گفتیم کرونا کجا بود همه‌اش دروغ است.
می‌گوید بعد از ماه‌ها تنهایی آن شب حسابی خوش گذشت و بعد از مدت‌ها دلی از عزا در آورده بودیم و حسابی حال دلمان خوب شد و به تنها چیزی هم که فکر نمی‌کردیم؛ کرونا بود.
او ادامه می‌دهد: چند روزی از آن شب نمی‌گذشت که جاریم به ما زنگ زد و گفت که حمید کرونا گرفته و بعید نیست که همان شب هم ناقل بوده اما علائم‌اش به تازگی بروز کرده، پس مواظب باشید.
می‌گوید: به یک هفته نکشید همه علائم کرونا در وجودم ظاهر شد، اما فکر نمی‌کردیم که کرونا باشد انگار همان مصداق “مرگ و بیماری همیشه برای همسایه است” بود؛ گفتم امکان ندارد کرونا باشد اگر کرونا باشد پس چرا نفسم تنگ نمی‌شود؟ چرا حامد شوهرم مبتلا نشده است ؟ پس این کرونا نیست و به احتمال زیاد انفولانزا است.
آهی عمیق می‌کشد انگار که به یاد آوردن آن تصاویر آزارش می‌دهد و ادامه می‌دهد: حالم خیلی بد بود حتی نمی توانستم راه بروم، درد تا مغز استخوان‌هایم را می‌سوزاند، شوهرم دخترم را به خانه مادرم برد و وقتی که مادرم خبر مریضیم را شنید او هم مثل ما قبول نمی‌کرد کرونا باشد اما آمد تا از من پرستاری کند.
قطره اشکی از گوشه چشمش لغزید و گفت: هنوز خوب خوب نشده بودم که یک شب مادرم در حین آشپزی از حال رفت و در تب شدیدی می‌سوخت، به محض رساندنش به بیمارستان راهی بخش مراقبت‌های ویژه شد؛ جواب آزمایشش هم که آمد معلوم شد کرونا گرفته است، حدود پنج روزی در بیمارستان بود و در این مدت حالش اصلا خوب نبود تا اینکه یک شب از بیمارستان با ما تماس گرفتند و گفتند که مادرم تمام کرده است.
انگار که بغضی به گلویش چنگ می‌اندازد و راه گلویش را بسته باشد کمی مکث می‌کند و در ادامه می‌گوید: در آن مدتی که در بیمارستان بستری بود آنقدر حالم بد بود که حتی نتوانستم به عیادتش بروم و برای یک عمر حسرت دیدنش به دلم ماند.
ادامه می‌دهد: برای خاکسپاری و تدفین مادرم همراه خواهرها و برادرهایم راهی بهشت محمدی شدیم آنجا هم دور از هم و بی ‌پناه بودیم، غریب و بی‌کس… اینجا که می‌رسد بغضش به هق‌هق تبدیل می‌شود می‌گوید هیچگاه تصویر بی‌کسی و بیچارگیمان پشت در بهشت محمدی از ذهنم پاک نخواهد شد، حتی نتوانستیم برای آخرین بار صورت مرده و بی‌رمق مادر را که همه عمر برایمان هم پدری کرده بود هم مادری را ببینیم و اندازه یک عمر نگاهش کنیم.

“هیمن” پسری 21 ساله نیز در حالیکه کمربندی آهنی به پشت دارد و یک پایش هم در گچ است می‌گوید: مادرم هیچگونه بیماری زمینه‌ای نداشت، از همان اوایل هم که گفته می‌شد کرونا در شهر شیوع پیدا کرده از خانه بیرون نمی‌آمد.
می‌گوید: برادرانم من را مقصر مرگ مادرمان می‌دانند؛ اگر من آن شب تصادف نکرده بودم و مادرم به خاطر من مدام در بیمارستان نمی‌ماند حالا شاید مادرمان کنارمان بود.
انگار که حواسش نیست و مات و مبهوت زده ادامه می‌دهد: چند روزی که در بیمارستان بستری بودم هرچقدر با پدرم بهش گوشزد می‌کردیم که فضای بیمارستان آن هم در این شرایط مناسب نیست گوشش بدهکار نبود که نبود و تا زمان ترخیصم کنارم ماند، هنوز یک هفته از تریخصم از بیمارستان نگذشته بود که علائم کرونا مانند تب و لرز، سرفه‌های خشک و مکرر، بدن درد، آبریزش بینی، بی‌حالی و … در وجودش ظاهر شد.
می‌گوید: در اتاقی قرنطینه‌اش کردیم حالش آنقدرها هم بد نبود، اما به چند روز نکشیده حالش بد شد و به بیمارستان منتقل‌اش کردیم و بستری شد روز بعد هم خبر دادند که مادرمان فوت شده است.