در گذشته و با نبود روشهای ارتباطی گسترده مانند امروز، اطلاع رسانی ضعیف و با کندی پیش میرفت. بطوریکه حتی اهالی یک محله چند صد نفری بصورت کامل تحت پوشش اطلاعیه و رویداد قرار نمیگرفتند و مدت ها می گذشت تا درصد قابل توجهی از جامعه از موضوع مطلع شوند.
حتی با وجود راهاندازی رادیو و تلویزیون و انتشار مطبوعات هم نمی توان یقین حاصل کرد که جمع کثیری ازجامعه از وقایع روز با خبر میشدند. با وجود همین رسانهها باز هم شیوه اطلاعرسانی زبانی که به دهان به دهان معروف بود کاربرد بیشتری داشت. البته با فراگیر شدن رسانههای یاد شده در شهرها و حتی روستاها شیوه اطلاع رسانی قویتر شد. اما همین شیوه دهان به دهان با اینکه روش خوبی بود برای اطلاع رسانی اما یک ایراد بزرگ هم داشت و آن تغییر و حذف و اضافه رویداد و خبر بود. اصطلاحی که به یک کلاغ، چهل کلاغ معروف است.
همین که خبری از طریق منبع منتشر می شد تا به دست عموم جامعه میرسید دچار تغییرات اساسی میگشت و بعضا با اصل خبر منافات داشت و همین امر بازار شایعه و شایعه سازی را داغ می کرد. خلاء رسانه ای خود به خود باعث شایعه می شد و این شایعات گاه بر اثر بیاطلاعی و گاه با اغراض سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دهان به دهان میچرخید. از طرفی هم منبع موثق و کاملی هم وجود نداشت تا بدان وسیله به شایعات خاتمه داده شود.
سالهای زیادی از آن دوران گذشته است و رسانه های نوین با کمیت و کیفیت فوق العاده درسریعترین زمان خبر را به سرتاسرجهان انتقال میدهند. دیگر هیچ نقطه تاریک مبهمی در رویدادها ناگفته نمیماند. حتی اگر دستگاه خبری با هدف خاصی اقدام به سانسور و پنهان نمودن بخشهایی از حقیقت کند، چشمهای بیدار مردمی که از آنها بعنوان رسانه های مردمی یاد میشود به سرعت تمام زوایا، اصل و حاشیههای یک رویداد را منتشر میکنند. و این عنوان که هر شهروند یک رسانه، با وجود تکنولوژیهای ارتباطی روز کاملا محقق گشته است.
با این حال و با حضور صدها هزار رسانه و منابع خبری موثق و مورد اطمینان که هر لحظه به روز میشوند و کوچکترین رویداد در کره خاکی از چشمشان پنهان نمیماند، باز هم شایعه وجود دارد و بازار شایعه حتی بیشتر از گذشته داغ است. در این یادداشت به شایعاتی که با اهداف سیاسی و اجتماعی و توسط رسانههای رسمی منتشر میشوند کاری نداریم. موضوع مورد بحث پرداختن برخی از افراد جامعه به شایعات و دامن زدن به انهاست. تصور کنید در یک صفحه اینستاگرام، یک گروه و یک کانال تلگرام و یا یک وب سایت خبری و تفریحی، مطلبی منتشر میشود. بنا بر عادت بدی که این روزها اکثر ما به آن دچار شده ایم بدون کمی تأمل، پیگیری و اطمینان از صحت خبر آن را بلافاصله منتشر میکنیم و هیزم دیگری درآتش شایعه میاندازیم. و بسته به تعاملات اجتماعی و اعتبار فردی دیگران هم به استناد به ما، مطلب را به اشتراک میگذارند و در کسری از ثانیه مطلب ما بارها و بارها به اشتراک گذاشته میشود و دیگران را با خبر میکند. کافیست که این خبر، کذب و دروغ باشد. بدین ترتیب از خالق خبر تا تمامی منتشرکنندگان اشتباه بزرگی را مرتکب شده و دروغ گفته اند. چه بسا خبر محتوایی باشد که بر ضد یک شخصیت حقیقی و یا حقوقی باشد و فرد یا سازمانی را دچار مشکل و خسارت کند. ما تنها با چند کلیک بدون آنکه بدانیم و به عاقبت این ماجرا فکر کنیم در مشکل بوجود آمده سهیم هستیم.
مسلما اینگونه رفتارها و اشتراک گذاری های بی هدف و گسترده به تازگی و ناکافی بودن اطلاع و آموزش ما در استفاده از این تکنولوژی ها ارتباط پیدا میکند. اما نمیشود به سادگی از این مقوله گذر کرد و آن را نادیده گرفت. چرا که تداوم اینگونه رفتارها و شایعه سازیها باعث از بین رفتن اعتماد جامعه و اعتبار افراد میشود. نادانسته دروغ گفتن و انتشار مطالبی که از صحت آنها مطمئن نیستیم کار پسندیده ای نیست و مسلماً یک انسان عاقل بدون فکر و هدف کاری را نمیکند. اکثر شایعاتی که در دنیای مجازی ساخته می شود یا با هدف تخریب افراد منتشر میگردد و یا توسط افراد سودجو برای کسب درآمد، افزایش اعضاء و فالورهای صفحاتشان صورت میپذیرد.
از این رو رسانشر بعنوان یک رسانه پیشتاز در اخلاق فضای مجازی، پیشنهاد راهاندازی کمپینی با عنوان #هرچیزی_را_منتشر_نمیکنم ارائه داده است و از همراهان و هموطنان عزیز هم دعوت مینماید تا در این کمپین همراه ما باشند.
یادداشتی از:
شبنم حاجی اسفندیاری
عبدالرضا رحمانی فضلی در حاشیه اولین گردهمایی روسای شورای امر به معروف و نهی از منکر وزارتخانه ها و دستگاه های اجرایی کشور گفت: اگر مبتنی بر فطرت انسان ها حرکت و تلاش کنیم و دل ها را به دست آوریم، همه استقبال خواهند کرد و اسلام با سرعت بیشتری در قلوب انسان ها رشد پیدا می کند.
