نگاهی به مسیر ریلی زمرینگ اتریش، یکی از چهار خط راه آهن ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو.
در دنیای گسترده و پر رمز و راز میراث جهانی، تنها چهار خط آهن وجود دارند که به دلیل ارزش تاریخی، مهندسی و فرهنگی استثنایی، در فهرست یونسکو به ثبت رسیدهاند. این شاهکارهای مهندسی نه تنها مسیرهایی برای جابجایی کالا و مسافر بودهاند، بلکه روایتگر داستانهایی از پیشرفت، نوآوری و ارتباط انسان با طبیعت هستند.
نخستین این گنجینهها، راه آهن زمرینگ اتریش است. این شاهکار قرن نوزدهمی، با عبور از میان کوهستانهای سر به فلک کشیده، انقلابی در صنعت حمل و نقل ریلی ایجاد کرد و الگویی برای توسعه راهآهن در سراسر اروپا شد.
در قلب آسیا، راهآهنهای کوهستانی هند قرار دارند. این سه مسیر باریک و پرپیچ و خم در دارجیلینگ، نیلگیری و کالکا- شملا، در میان کوهها و جنگلهای استوایی مه گرفته، مناظری خیرهکننده را به تصویر میکشند و خاطراتی از دوران گذشته را زنده میکنند.
راهآهن رتیش در آلپ سوئیس و ایتالیا، سومین عضو این جمع است. این مسیر با گذر از مناظر برفی و پلهای سنگی عظیم، تلفیقی از طبیعت بکر و مهندسی دقیق را به نمایش میگذارد.
اما در میان این آثار ارزشمند، راهآهن سراسری ایران با طولی بالغ بر ۱۳۹۴ کیلومتر، بهعنوان طولانیترین و شگفتانگیزترین عضو این مجموعه میدرخشد. این مسیر که از بندر ترکمن در حاشیه دریای خزر آغاز شده و تا بندر امام خمینی در خلیج فارس امتداد مییابد، شمال و جنوب ایران را به یکدیگر متصل میکند و نمادی از وحدت ملی است.
تصویری از راهآهن سراسری ایران، شاهکاری از مهندسی که یونسکو آن را به رسمیت شناخته است.
نکته قابل توجه در مورد راهآهن سراسری ایران، شیوه تأمین مالی آن است. این پروژه عظیم، برخلاف بسیاری از پروژههای زمان خود، نه با اتکا به وامهای خارجی، بلکه با جمعآوری مالیات بر قند، چای و شکر، به ثمر رسید و این استقلال مالی، به آن هویتی منحصربهفرد بخشید.
در طول مسیر این خط آهن، بیش از ۱۷۰ پل بزرگ، ۱۸۰ پل کوچک، ۲۲۰ تونل ساده و ۱۱ تونل مارپیچ ساخته شدهاند که هر یک از آنها، نمونهای از نبوغ مهندسان ایرانی و خارجی است که در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی با امکانات محدود، کوهها، دشتها و درههای صعبالعبور را به یکدیگر متصل کردند.
در سال ۲۰۲۱، یونسکو با ثبت این شاهکار مهندسی به عنوان میراث جهانی، آن را نمونهای بینظیر از پیوند معماری صنعتی با تاریخ دانست و بر ارزش والای این اثر تأکید کرد.
چهار خط آهن ثبت شده در فهرست یونسکو، فراتر از مسیرهای ریلی، داستانهایی از تلاش، نوآوری و ارتباط انسان با محیط زیست را روایت میکنند. این میراثهای ارزشمند، یادآور اهمیت حفظ و نگهداری از این آثار تاریخی برای نسلهای آینده هستند.